ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ

 

ಐಹೊಳೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ಸಾಲಿನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸನವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಐಹೊಳೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿದೆ . ೬೩೪-೬೩೫ CE ದಿನಾಂಕದ ಒಂದು ಸ್ತೋತ್ರ, ಇದನ್ನು ಜೈನ ಕವಿ ರವಿಕೀರ್ತಿ ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ಅವನ ಪೋಷಕ ರಾಜ ಪುಲಕೇಶಿನ್ ಸತ್ಯಾಶ್ರಯ ( ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ) ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಶಾಸನವು ಭಾಗಶಃ ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಗೊಂಡಿದೆ - ಅದರ ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳನ್ನು ನಂತರದ ದಿನಾಂಕದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

೧೮೭೦ ರ ದಶಕದಿಂದಲೂ, ಶಾಸನವನ್ನು ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ, ಫ್ಲೀಟ್, ಕೀಲ್ಹಾರ್ನ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿದರು, ಮರುಪ್ರಕಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮರು ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದರು. ಈ ಶಾಸನವು ಆರಂಭಿಕ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಪುರಾಣದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಅದು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಗೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಾಜಕೀಯ ಘಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಇರಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲವಾಗಿದೆ - ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕಾಳಿದಾಸನ - ಇದು ಈ ಶಾಸನದ ದಿನಾಂಕವಾದ ೬೩೪ CE ಗಿಂತ ಮುಂಚೆಯೇ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿರಬೇಕು.

ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸ

ಇದು ೧೮೮೦ ರ ದಶಕದ ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯದ ಅವಶೇಷಗಳ ಆರ್ಕೈವಲ್ ಫೋಟೋ. ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗೃಹವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಗೋಡೆಯ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಾಸನವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ರವಿಕೀರ್ತಿಯ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪುಲಕೇಶಿನ II ರ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಐಹೊಳೆ ಪಟ್ಟಣದ ದುರ್ಗಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ವ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದ ಆಗ್ನೇಯಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 600 metres (1,969 ft) ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯದ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದ ಗೋಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. [note 1] ಐಹೊಳೆ - ಐತಿಹಾಸಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅಯ್ಯವೊಲೆ ಅಥವಾ ಆರ್ಯಪುರ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ - ೫೪೦ CE ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರ ರಾಜವಂಶದ ಮೂಲ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು, ಅವರು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿಗೆ ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವ ಮೊದಲು. ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಹಿಂದೂ ರಾಜವಂಶದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಐಹೊಳೆ, ಬಾದಾಮಿ, ಪಟ್ಟದಕಲ್ ಮತ್ತು ಮಹಾಕೂಟದಂತಹ ಮಲಪ್ರಭಾ ಕಣಿವೆಯ ತಾಣಗಳು - ಆರಂಭಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶಾಲೆಗಳ ತೊಟ್ಟಿಲು. ಅವರು ದ್ರಾವಿಡ ಮತ್ತು ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದರು. ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ನೂರಾರು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯವು ಒಂದಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬಾದಾಮಿ ಗುಹೆ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವು ದಶಕಗಳ ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಫ್ಲೀಟ್ ೧೮೭೬ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದ ಫೋಟೋ-ಲಿಥೋಗ್ರಾಫ್ ಅನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ದೋಷಗಳು ಐಹೊಳೆಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಭೇಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಫ್ಲೀಟ್ ಸುಧಾರಿತ ಫೋಟೋ-ಲಿಥೋಗ್ರಾಫ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು, ೧೮೭೯ ಅವರ ಅನುವಾದದೊಂದಿಗೆ ಪಠ್ಯದ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಆವೃತ್ತಿ. ಶಾಸನದ ಮಹತ್ವ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಷಯವನ್ನು ಇತರ ಶಾಸನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಮುಂದುವರಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದವು. ೧೯೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ವಾಂಸ ಕೀಲ್ಹಾರ್ನ್ ಫ್ಲೀಟ್ನ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಶಾಸನವನ್ನು ಮರು-ಸಂಪಾದಿಸಿದರು. ಅವರು ಫೋಟೋ-ಲಿಥೋಗ್ರಾಫ್‌ನ ಮತ್ತೊಂದು ಸುಧಾರಿತ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.

ವಿವರಣೆ

ಶಾಸನ

ಶಾಸನವು ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಚಾಲುಕ್ಯ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ 19 ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಮೇಗುಟಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪೂರ್ವದ ಹೊರಗೋಡೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ, ಪಠ್ಯವು ಸುಮಾರು ೪.೭೫ ಅಡಿ ಮತ್ತು ೨ ಅಡಿ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಕ್ಷರಗಳು ೦.೫ ರಿಂದ ೦.೬೨ ಇಂಚುಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಶೈಲಿಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ೧೮ ನೇ ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಸಾಲುಗಳು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಗಳು ರವಿಕೀರ್ತಿಯವರದಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಎಲ್ಲಾ ಪದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಛಂದಸ್ (ಮೀಟರ್, ಸಂಸ್ಕೃತ ಛಂದಸ್ಸು ) ಬಳಸಿ. ೧೭ ಮೂಲ ಸಾಲುಗಳು ೩೭ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ೭ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಶ್ಲೋಕಗಳು, ಔಪಚ್ಛಂದಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ೨, ಆರ್ಯದಲ್ಲಿ ೩, ವಸಂತತಿಲಕದಲ್ಲಿ ೪, ಮಾಲಿನಿಯಲ್ಲಿ ೫, ಸಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತದಲ್ಲಿ ೩, ಮತ್ತು ಇತರ ಎಲ್ಲಾ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಛಂದಸ್ಸಿನ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸುತ್ತವೆ., ಮತ್ತು ಇತರರು. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಾಪಕಗಳ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ನಿಖರವಾಗಿ ಅನುಸರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ರವಿಕೀರ್ತಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಶಾಸನವು ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾಗಿದೆ . ಇದು ಪುರಾಣಗಳನ್ನು ಹೆಣೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ಪೋಷಕ ರಾಜ ಪುಲಕೇಸಿನ್ II ನನ್ನು ದಂತಕಥೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಕೆಲವು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕವಿಗಳಾದ ಕಾಳಿದಾಸ ಮತ್ತು ಭಾರವಿಯೊಂದಿಗೆ ತನ್ನನ್ನು ಹೋಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೂ, ಶಾಸನವು ಕಾಳಿದಾಸನ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಕೃತಿಯಿಂದ ಪದಗುಚ್ಛಗಳನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ, ನಾಗಾರ್ಜುನಿ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ 6 ಮತ್ತು 7 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶಾಸನಗಳ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಬೋಧ-ಗಯಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಬೋಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ, ರವಿಕೀರ್ತಿಯು ಕಾಳಿದಾಸನ ರಘುವಂಶ ಮತ್ತು ಭಾರವಿಯ ಕಿರಾತಾರ್ಜುನಿಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲವಾರು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆದು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾನೆ - ಕ್ರಮವಾಗಿ ಹಿಂದೂ ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿಗಳು. ತನ್ನ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಈ ಲೇಖಕರನ್ನು ಹೆಸರಿಸುವ ಮೂಲಕ ರವಿಕೀರ್ತಿ ಅವರು ತಮ್ಮಂತೆಯೇ ಒಳ್ಳೆಯವರು ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಕೀಲ್‌ಹಾರ್ನ್ ಪ್ರಕಾರ, ಇದು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರ-ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಪ್ರಕಾರ ರವಿಕೃತಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರವರ್ಧನೆಯು ಅವನು ತನ್ನ ಕಾಲದ "ಆಸ್ಥಾನ-ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಬರಹಗಾರರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ" ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ರಿಚರ್ಡ್ ಸಾಲೋಮನ್ ಪ್ರಕಾರ, ಅಲಹಾಬಾದ್ ಶಾಸನ ಮತ್ತು ದೇವಪಾರ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಇತರ ಅನೇಕ ಆರಂಭಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸನಗಳಂತೆ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಅದರ ವ್ಯಾಕರಣದ ನಿಖರತೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮೆರುಗುಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿದೆ.

ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಜೈನ ಶಾಸನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮೇಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯವು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸುತ್ತದೆ. ಶಾಸನವು ಸ್ವತಃ ಪದ್ಯ ೧ ರಲ್ಲಿ ಜಿನೇಂದ್ರನಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಜೈನ ನಮಸ್ಕಾರಗಳೊಂದಿಗೆ ತೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಇತರ ವಿಷಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ಪುಲಕೇಸಿನ್ II ಅವರ ಉದಾರತೆ ಮತ್ತು ಉಡುಗೊರೆಗಳಿಗಾಗಿ ಹೊಗಳುತ್ತದೆ.

x400px|alt=

634 CE Aihole inscription Meguti Jain temple, 1879 photolithography print. Lines 18 and 19 are corruptions, inserted by someone at a later date.

ದಿನಾಂಕ

ಶಾಸನದ 33-34 ನೇ ಪದ್ಯಗಳು ಭರತ ಯುದ್ಧದ ನಂತರದ ವರ್ಷ 3735 ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ, [note 2] ಅಥವಾ ಶಕ ಸಂವತ್ ೫೫೬. ಇದು ೬೩೪-೬೩೫ CE ಗೆ ಅನುರೂಪವಾಗಿದೆ.

ಶಾಸನ

ಶಾಸನದ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ಸಾಲುಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೀಲ್ಹಾರ್ನ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಅನುವಾದವು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ:

Aihole inscription

Verses	Translation (Franz Kielhorn)	Notes
V1–2	Victorious is the holy Jinendra ─ he who is exempt from old age, death and birth ─ in the sea of whose knowledge the whole world is comprised like an island. And next, long victorious is the immeasurable, wide ocean of the Chalukya family, which is the birth-place of jewels of men that are ornaments of the diadem of the earth.	This 7th-century greeting remains a tradition among contemporary era Jains as "Jai Jinendra".
V3–4	And victorious for very long is Satyasraya, who in bestowing gifts and honors on the brave and on the learned, both together on either, observes not the rule of correspondency of number. When many members of that race, bent on conquest, applied to whom the title of Favourite of the Earth had at last become appropriate, had passed away,	This acknowledgment of gifts and honors from the patron being praised is a key part of a prashasti such as the Aihole inscription. The "rule of correspondency" is a reference to Panini's 1.3.10, which refers to the ancient Indian tradition where the brave were given gifts by the king, while the learned were given honors. Further, the poet calls his patron Satyasraya (ocean of truth).
V5–6	There was, of the Chalukya lineage, the king named Jayasimha-vallabha, who in battle ─ where horses, foot soldiers and elephants, bewildered, fell down under the strokes of many hundreds of weapons, and where thousands of frightful headless trunks and of flashes of rays of swords were leaping to and fro─ by his bravery made Fortune his own, even though she is suspected of fickleness.	The poet is tracing his patron's lineage, with poetic praise and exaggerated claims of thousands of elephants killed in wars by one of his ancestors.
V7–8	His son was he who was named Raṇarâga, of divine dignity, the one master of the world, whose superhuman nature, (even) when he was asleep, people knew from the pre-eminence of his form. His son was Polekêśin, who, though endowed with the moon’s Beauty, and though the favourite of Fortune, became the bridegroom of Vatapipuri. Whose path in the pursuit of the three objects of life the kings on earth even now are unable to follow; and bathed by whom with the water of the purificatory rite, when he performed the horse-sacrifice, the earth beamed with brightness.	Polekesin is dubbed as Pulakesin II in modern literature; while the city of Vatapipuri is now called Badami. The three objects of life are dharma, artha and kama, per Hindu texts. The horse-sacrifice (ashvamedha) is a Vedic ritual; this and other inscriptions of this era – such as the Mahakuta Pillar inscription – repeatedly affirm that the Badami Chalukyas cherished Vedic practices and were a Hindu dynasty. This acknowledgment from a Jain poet makes it notable.
V9–10	His son was Kîrtivarman, the night of doom to the Naḷas, Mauryas and Kadambas, whose mind, although his thoughts kept aloof from others’ wives, was attracted by the Fortune of his adversary. Who, having secured the fortune of victory by his valour in war, being a scent-elephant of a king, of great strength, at once completely broke down the multitude of the broad kadamba trees ─ the Kadambas.	The Kadambas referred to here are the same as the Karnataka dynasty discussed in the Talagunda pillar inscription.
V11–12	When his desire was bent on the dominion of the lord of the gods, his younger brother Maṅgalêśa became king, who by the sheets of dust of his army of horse, encamped on the shores of the eastern and western seas, stretched an awning over the quarters. Who in that house which was the battle-field, took in marriage the damsel, the Fortune of the Kaṭachchuris, having scattered the gathering gloom, the array of elephants, with hundreds of bright-rayed lamps, the swords.	This is the same Mangalesha who helped build the Cave 3 (Vishnu) and Cave 4 (Jain) in Badami, and who is mentioned in the Cave 3 inscription and described in the Mahakuta Pillar inscription.
V13–14	And again, when he was desirous of taking the island of Rêvatî, his great army with many bright banners, which had ascended the ramparts, as it was reflected in the water of the sea appeared like Varuṇa’s forces, quickly come there at once at his word (of command). When his elder brother’s son, named Polekêśin, of a dignity like Nahusha’s, was coveted by Fortune, and finding his uncle to be jealous of him thereat, had formed the resolution to wander abroad as an exile,	An example of comparing Pulakesin II era to mythical legends, here to the forces of the sea deity Varuna. It also paints Pulakesin II as not eager for power, as he had resolved to leave Chalukya kingdom, self-exile and wander in far away lands.
V15–16	That Maṅgalêśa, whose great strength became on all sides reduced by the application of the powers of good counsel and energy gathered by him, abandoned, together with the effort to secure the kingdom for his own son, both that no mean kingdom of his and his life. Then, on the subversion of that rule encompassed by the darkness of enemies, the whole world grew light again, invaded as it were by the lustrous rays of His irresistible splendor. Or when was it that the sky ceased to be black like a swarm of bees with thundering clouds, in which flashes of lightning were dancing like banners, and the edges of which were crushed in the rushing wind?	These verses are the primary source for the war of succession between Mangalesha and his nephew Pulakesin II. It also claims that neighboring kingdoms saw this war as an opportunity to seize parts of the Chalukya kingdom, all to be defeated by Pulakesin II.
V17–18	When, having found the opportunity, he who was named Âppâyika, and Gôvinda approached with their troops of elephants to conquer the country north of the Bhaimarathî, the one in battle through His armies came to know the taste of fear, while the other at once received the reward of the services rendered by him. When He was besieging Vanavâsî, which for a girdle has the rows of haṁsa birds that sport on the high waves of the Varadâ as their play-place, and which by its wealth rivaled the city of the gods, that fortress on land, having the surface of the earth all around covered with the great sea of his army, to the looker-on seemed at once converted into a fortress in the water.	Bhaimarathi is same as river Bhimarathi
V19–20	Although in former days they had acquired happiness by renouncing the seven sins, the Gaṅga and Âḷupa lords, being subdued by his dignity, were always intoxicated by drinking the nectar of close attendance upon him. In the Koṅkaṇas the impetuous waves of the forces directed by Him speedily swept away the rising wavelets of pools ─ the Mauryas.	the poet paints the other kings as weak by first showing that they had renounced sins but then they fell into them again, in contrast to Pulakesin II's character and strengths.
V21–22	When, radiant like the destroyer of Pura, he besieged Purî, the Fortune of the western sea, with hundreds of ships in appearance like arrays of rutting elephants, the sky, dark-blue as a young lotus and covered with tiers of massive clouds, resembled the sea, and the sea was like the sky. Subdued by His splendor, the Lâṭas, Mâḷavas and Gûrjaras became as it were teachers of how feudatories, subdued by force, ought to behave.	the poet alludes to Shiva with "destroyer of Pura", and compares Pulakesin II to Shiva; the Puri mentioned here is not the one in Odisha, but on coast of Maharashtra; the poetic comparisons here and nearby verses borrow from Kalidasa's fictional works.
V23–24	Harsha, whose lotus-feet were arrayed with the rays of the jewels of the diadems of hosts of feudatories prosperous with unmeasured might, through Him had his mirth (harsha) melted away by fear, having become loathsome with his rows of lordly elephants fallen in battle. While He was ruling the earth with his broad armies, the neighbourhood of the Vindhya, by no means destitute of the lustre of the many sandbanks of the Rêvâ, shone even more brightly by his great personal splendor, having to be avoided by his elephants because, as it seemed, they by their bulk rivaled the mountains.	The poet exaggerates by claiming the elephants in Pulakesin's army rivaled and exceeded the size of Vindhya mountains, when the Vindhya hills are impassable to them and military conquests typically avoided this region. This and nearby verses borrow many phrases and allusions from classic Sanskrit poetry on Hindu legends, these were composed long before Ravikirti.
V25–26	Almost equal to Indra, He by means of all the three powers, gathered by him according to rule, and by his noble birth and other excellent qualities, acquired the sovereignty over the three Mahârâshṭrakas with their nine and ninety thousand villages. Through the excellencies of their householders prominent in the pursuit of the three objects of life, and having broken the pride of other rulers of the earth, the Kaliṅgas with the Kôsalas by His army were made to evince signs of fear.	Fleet interpreted Indra as the deity, also called Sakra, a poetic flourish to praise and compare Pulakeshin to the king of gods. Indra here has also been interpreted as a Rashtrakuta king, but a subject of many disputes. These verses are one of the earliest mention of a region named "Maharashtra", now a state north of Aihole.
V27–28	Hard pressed (pishṭa) by him, Pishṭapura became a fortress not difficult of access ; wonderful (to relate), the ways of the Kali age to him were inaccessible! Ravaged by him, the water of Kunâḷa ─ coloured with the blood of men killed with many weapons, and the land within it overspread with arrays of accoutered elephants ─ was like the cloud-covered sky in which the red evening-twilight has risen.	these verses illustrate how Ravikirti borrowed from Kalidasa's Raghuvamsa; the Kunala here possibly refers to territory near river Godavari, states Kielhorn.
V29–30	With his sixfold forces, the hereditary troops and the rest, who raised spotless chowries, hundreds of flags, umbrellas, and darkness, and who churned the enemy elated with the sentiments of heroism and energy, He caused the splendour of the lord of the Pallavas, who had opposed the rise of his power, to be obscured by the dust of his army, and to vanish behind the walls of Kâñchîpura. When straightway he strove to conquer the Chôḷas, the Kâvêrî, who has the darting carps for her tremulous eyes, had her current obstructed by the causeway formed by his elephants whose rutting-juice was dripping down, and avoided the contact with the ocean.	this and the next verses are notable for the claimed conquest of the Pallavas and they retreating to Kanchipuram, which the poet alleges indirectly brought prosperity to the kingdoms in what are now Tamil Nadu and Kerala.
V31–32	There he caused great prosperity to the Chôḷas, Kêraḷas and Pâṇḍyas, he being the hot-rayed sun to the hoar-frost─ the army of the Pallavas. While he, Satyâśraya, endowed with the powers of energy, mastery and good counsel, ─ having conquered all the quarters, having dismissed the kings full of honours, having done homage to gods and Brâhmaṇs, having entered the city of Vâtâpî─ is ruling, like one city, this earth which has the dark-blue waters of the surging sea for its moat;	Mentions Vatapi as another name for Badami, as well as Pulakesin II giving homage to gods and Brahmans
V33–34	when thirty (and) three thousand and five years besides, joined with seven hundred years, have passed since the Bhârata war; And when fifty (and) six and five hundred years of the Śaka kings also have gone by in Kali age;	Gives two dates of the inscription; the "(and)" is an interpretation of Kielhorn.
V35–37	This stone mansion of Jinêndra, a mansion of every kind of greatness, has been caused to be built by the wise Ravikîrti, who has obtained the highest favour of that Satyâśraya whose rule is bounded by the three oceans. Of this eulogy and of this dwelling of the Jina revered in the three worlds, the wise Ravikîrti himself is the author and also the founder. May that Ravikîrti be victorious, who full of discernment has used the abode of the Jina, firmly built of stone, for a new treatment of his theme, and who thus by his poetic skill has attained to the fame of Kâḷidâsa and of Bhâravi!	Attest that the Meguti temple is a Jain mansion for the Jinas, built by Ravikirti with permission and support of Pulakesin II. The repetitive statements about Tirthankaras affirms this to be a Jain inscription. The poet declares his skill and fame as equal to Kalidasa and Bharavi.
V38–42	(corrupt insertion at a later date)	These lines announce forever grant of lands and the gifts of tax revenue and villages to serve the Jain temple, and that these binding gifts were made by Ravikirti .

ಮಹತ್ವ

ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಅದರ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಕಟಿತ ಅನುವಾದಗಳೊಂದಿಗೆ ೬ ಮತ್ತು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಡೆಕ್ಕನ್ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹೊರಗೆ ಕಂಡುಬರುವ ಶಾಸನಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಇದು ವಿವಾದಗಳು ಮತ್ತು ಅಸಂಗತತೆಗಳ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಕಲ್ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಇಂಡೋಲಾಜಿಸ್ಟ್ ರಿಚರ್ಡ್ ಸಾಲೋಮನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ,7 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಮೆಲ್ಗುಟಿ ಜೈನ ದೇವಾಲಯದ ದಿನಾಂಕ, ಅದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ರವಿಕೀರ್ತಿಯ ಪಾತ್ರ, ಕಾಳಿದಾಸನ ಖ್ಯಾತಿ, ಆರಂಭಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ರಾಜ್ಯಗಳಂತಹ ಸರಳ ಸಂಗತಿಗಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಕಾಳಿದಾಸ ಮತ್ತು ಭಾರವಿ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ೬೩೪CE ಯ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ರವಿಕೀರ್ತಿಯವರ ಪೀಳಿಗೆಗೆ (೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ) ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಮೂಲವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾಣ, ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಮತ್ತು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುವ ಅತ್ಯಂತ ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯ ಶೈಲಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರ ಉದ್ಯೋಗದಾತರನ್ನು ಹೊಗಳಲು ಮತ್ತು ಹೊಗಳಲು ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ನಿಖರವಾಗಿರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ, ಸಾಲೋಮನ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ಒಬ್ಬ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಕವಿ "ತಮ್ಮ ಪೋಷಕನ ಮಿಲಿಟರಿ ಸೋಲುಗಳನ್ನು ಹೊಳಪುಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ, ವಿರೂಪಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ ಅಥವಾ ಸರಳವಾಗಿ ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ" ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕು. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಸಾಕಷ್ಟು ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ದೃಢೀಕರಣ ಮೂಲಗಳ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬೇಕು.

ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ರಾಜ ಹರ್ಷನ ಮೇಲೆ ಪುಲಕೇಸಿನ್ II ರ ವಿಜಯವನ್ನು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಚೀನೀ ಯಾತ್ರಿಕ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್ (ಹ್ಸುವಾನ್ ತ್ಸಾಂಗ್) ಅವರ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ದೃಢೀಕರಿಸಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಚೀನೀ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಾಗಿ ಓದಬೇಕಾದರೆ, ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಅನೇಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಮೆಲುಕು ಹಾಕುತ್ತಿದೆ. ಹರ್ಷ-ಪುಲಕೇಸಿನ್ II ಯುದ್ಧವು ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಚೀನೀ ಯಾತ್ರಿಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಹರ್ಷನ ಪಡೆಗಳು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರು ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಿಲ್ಲ. ಮೊದಲ ಯುದ್ಧವನ್ನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಪುಲಕೇಶಿನ್ ಗೆದ್ದನು, ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ೬೩೨ CE ನಲ್ಲಿ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ಬಳಿ ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ನನ್ನು ಹರ್ಷನು ಸೋಲಿಸಿದನು (ರವಿಕೀರ್ತಿಯ ಶಾಸನಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 20 ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲು). ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಶಾಸನಗಳು ಮತ್ತು ಚೀನೀ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ನಂಬುವುದಾದರೆ, ಎರಡೂ ಕಡೆಯವರು ಯುದ್ಧವನ್ನು ಗೆದ್ದ ನಂತರ ಕದನವಿರಾಮವಿತ್ತು, ಹರ್ಷ ಮುಂದಿನ 30 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಆಳಿದನು, ಆದರೆ ಪುಲಕೇಶಿನ II ಡೆಕ್ಕನ್‌ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡನು. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಯುದ್ಧವು ೬೧೨ CE, ಅಥವಾ ೬೨೦ CE, ಅಥವಾ ೬೩೦ CE ಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆಯೇ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಬೇರೆಡೆ ಕಂಡುಬರುವ ಶಾಸನಗಳು ರವಿಕೀರ್ತಿಯ ಹಕ್ಕುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿಲ್ಲ. ಐಹೊಳೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ, ಕೆಲವು ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ ಪ್ಯಾನೆಜಿರಿಕ್ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ.

</br>ಈ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ಮೇಗುಟಿ ದೇವಾಲಯದ ಶಾಸನವು ನಂತರದ ಹಲವು ಚಾಲುಕ್ಯರ ಶಾಸನಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಲ್ಟೇಕರ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ನಂತರದ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಶಾಸನಗಳು ಜಯಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಪುಲಕೇಸಿನ್ II ರಿಂದ ಅದರ ಆರಂಭಿಕ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಆರಂಭಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಎಂದು ಆರೋಪಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಈ ಆರಂಭಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜರ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ. ಕಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲು ಅಥವಾ ತಾಮ್ರದ ಫಲಕಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಮಂಗಳೇಶನು ಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪುಲಕೇಶಿನ II ಗೆ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದನೆಂದು ಚಾಲುಕ್ಯ ತಾಮ್ರ ಫಲಕಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಜೊತೆಗೆ "ಚಾಲುಕ್ಯ ಕುಟುಂಬದ ಕುಡಿಗಳು ಕರ್ತವ್ಯದ ಹಾದಿಯಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಬಹುದೇ?" . ನಂತರದ ದಾಖಲೆಗಳು ಮಂಗಳೇಶ ಮತ್ತು ಪುಲಕೇಶಿನ II ರ ನಡುವೆ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರದ ಯುದ್ಧ ಇರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ, ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ನಿಜವಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ ಅಥವಾ ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ತಾಮ್ರ ಫಲಕಗಳು "ಭಕ್ತ ಸುಳ್ಳು" ಹೇಳುತ್ತಿವೆ. ಅಲ್ಟೆಕರ್ ಪ್ರಕಾರ, ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿರೋಧಾಭಾಸವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ನಂತರ ಮೆಗುಟಿ ಶಾಸನದ ಆವೃತ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಅಲ್ಟೇಕರ್ ಫ್ಲೀಟ್ ಅನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಇಂದ್ರನನ್ನು ಇಂದ್ರ (ಸಕ್ರ) ನಿಗಿಂತ ನಿಜವಾದ ರಾಜನ ಹೆಸರಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸುತ್ತಾನೆ.

ರಾಯಚೌಧುರಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದ ೨೨ ನೇ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ರವಿಕೀರ್ತಿಯ ಹಕ್ಕುಗಳು ಅವಾಸ್ತವವಾಗಿದ್ದು, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಶಾಸನಗಳ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಾಗಿರಬಹುದು, ಜೊತೆಗೆ ಚೀನಾದ ಯಾತ್ರಿಕ ಕ್ಸುವಾನ್‌ಜಾಂಗ್‌ನ ದಾಖಲೆಗಳು. ಮಾಳವ ಗುರ್ಜರರಂತೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದರು. ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದ ಹೊರಗಿನ ಪುರಾವೆಗಳು ಅವರು ಪುಲಕೇಶಿನ II ರ ಸಾಮಂತರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಭಾರತೀಯ ಶಾಸನಗಳು

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ

• ಅಬ್ರಹಾಂ ಎರಾಲಿ (2011), ಮೊದಲ ವಸಂತ: ಭಾರತದ ಸುವರ್ಣಯುಗ, ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, 
• JF ಫ್ಲೀಟ್ (1876), ಸಂಪಾದಕ: ಜಾಸ್ ಬರ್ಗೆಸ್, ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವೇರಿ, ಸಂಪುಟ V, ಓರಿಯಂಟಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಜರ್ನಲ್,</img>
• JF ಫ್ಲೀಟ್ (1879), ಸಂಪಾದಕ: ಜಾಸ್ ಬರ್ಗೆಸ್, ಇಂಡಿಯನ್ ಆಂಟಿಕ್ವೇರಿ, ಸಂಪುಟ VIII, ಓರಿಯಂಟಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಜರ್ನಲ್,</img>
• ಎಫ್. ಕೀಲ್‌ಹಾರ್ನ್ (1901), ಸಂಪಾದಕ: ಇ. ಹಲ್ಟ್ಜ್, ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಯಾ ಇಂಡಿಕಾ, ಸಂಪುಟ VI, ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ,</img>
• ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ (1995), ಇಂಡಿಯನ್ ಟೆಂಪಲ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್: ಫಾರ್ಮ್ ಮತ್ತು ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ಮೇಷನ್: ಕರ್ಣಾಟ ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯ, 7 ರಿಂದ 13 ನೇ ಶತಮಾನಗಳು, ಅಭಿನವ್ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್, 
• ಜಾರ್ಜ್ ಮೈಕೆಲ್ (2014), ಟೆಂಪಲ್ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಅರ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯಸ್, ನಿಯೋಗಿ ಬುಕ್ಸ್, 
• ರಿಚರ್ಡ್ ಸಾಲೋಮನ್ (1998), ಇಂಡಿಯನ್ ಎಪಿಗ್ರಫಿ: ಸಂಸ್ಕೃತ, ಪ್ರಾಕೃತ ಮತ್ತು ಇತರ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ, ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಎಪಿಗ್ರಾಫಿಯಾ ಇಂಡಿಕಾ, ಸಂಪುಟ. VI (1900–01). ASI, 1996 ಸ್ವಾತಿ ಪಬ್ಲಿಕೇಷನ್ಸ್ ಮರುಮುದ್ರಿತ.