ಕಲಾಂಕಾರಿ
ಕಲಾಂಕಾರಿ ಎಂಬುದು ಕೈಯಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಅಥವಾ ಕರಿ ಹಚೊತ್ತಿನ ಹತ್ತಿ ಜವಳಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇರಾನ್‌ನ ಇಸ್ಫಾಹಾನ್ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಪ್ಪತ್ತಮೂರು ಹಂತಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಲಾಂಕಾರಿಯಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧] [೨] [೩]
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲಾಂಕಾರಿ ಕಲೆಯ ಎರಡು ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಗಳಿವೆ - ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಮಚಲಿಪಟ್ಟಣಂ ಶೈಲಿ. ಕಲಾಂಕಾರಿಯ ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ, ಕಲಮ್ ಅಥವಾ ಪೆನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲು ಮತ್ತು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ತುಂಬಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕೈಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಶೈಲಿಯು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುತನ್ನು ರಚಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, ಸುರುಳಿಗಳು, ದೇವಾಲಯದ ತೂಗುಗಳು, ರಥದ ಬ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿಂದ ತೆಗೆದ ದೇವತೆಗಳ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯಗಳು (ಉದಾ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಪುರಾಣ). ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕರಕುಶಲ ಮಂಡಳಿಯ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ ಕಮಲಾದೇವಿ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ ಅವರಿಗೆ ಈ ಶೈಲಿಯು ಪ್ರಸ್ತುತ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಋಣಿಯಾಗಿದೆ. [೪]
ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಕಲಾಂಕಾರಿಯನ್ನು ಪಟ್ಟಚಿತ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದು ಇನ್ನೂ ನೆರೆಯ (ಒಡಿಶಾ) ಮತ್ತು ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಒಂದು ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆ. [೫] [೬] ಪಟ್ಟಚಿತ್ರ ( ಸಂಸ್ಕೃತ : ಪಟ್ಟಚಿತ್ರ) ಪದವು ಪಟ್ಟ ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರರ್ಥ ಬಟ್ಟೆ, ಚಿತ್ರ ಎಂದರೆ ಚಿತ್ರ. [೭] [೬] ಬಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಯ ಸುರುಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. [೮] [೯]
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಕಲಾಂಕಾರಿ ಎಂಬ ಪದವು ಕಲಮ್ ಎಂಬ ಪದಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು ಗೋಲ್ಕೊಂಡಾ ಸುಲ್ತಾನರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. [೧೦]
ಇತಿಹಾಸ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಚಿತ್ರಕಾರರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ವರ್ಣಚಿತ್ರಕಾರರು ಹಳ್ಳಿಯ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಲು ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ತೆರಳಿದರು. ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಪ್ರಚಾರ ದೊಡ್ಡ ಹಡಗುಗಳ ಸರಳ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಗಳಿಂದ ತೆಗೆದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ಅದೇ ರೀತಿ, ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವವು. ಬೌದ್ಧ ತಂಗ್ಕಾ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಂತೆಯೇ ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಕಲಾಂಕಾರಿಯ ದೊಡ್ಡ ಫಲಕಗಳಾಗಿವೆ.
ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ, ಇದು ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಗೋಲ್ಕೊಂಡಾ ಸುಲ್ತಾನರ ಶ್ರೀಮಂತ ಶಿಖರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಕೋರಮಂಡಲ್ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಕೊಂಡಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಕರಕುಶಲತೆಯನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದ ಮೊಘಲರು ಈ ಕರಕುಶಲ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವವರನ್ನು ಕ್ವಾಲಂಕಾರರು ಎಂದು ಕರೆದರು, ಇದರಿಂದ ಕಲಂಕರಿ ಎಂಬ ಪದವು ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. [೧೧] ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಕೃಷ್ಣಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಚಲಿಪಟ್ಟಣಂ ಬಳಿಯ ಪೆಡನಾದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಪೆಡನಾ ಕಲಾಂಕಾರಿ ಕರಕುಶಲತೆಯು ಮೊಘಲರು ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಕೊಂಡಾ ಸುಲ್ತಾನರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ಹೇಳಲಾದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಿಂದಾಗಿ, ಈ ಶಾಲೆಯು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಕಲೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ. [೧೦]
ಕಲಾಂಕಾರಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಅನೇಕ ಕುಟುಂಬಗಳು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕೆಲವು ಹಳ್ಳಿಗಳು (ಸಿಕ್ಕಲ್ನಾಯಕನಪೆಟ್ಟೈ) ತೆಲುಗು ಮಾತನಾಡುವ ಕುಟುಂಬಗಳಿಂದ ತಲೆಮಾರುಗಳಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಲಮಕಾರಿಯು ಅವನತಿಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ನಂತರ ತನ್ನ ಕರಕುಶಲತೆಗಾಗಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಂಡಿತು. [೧೨] ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬಟ್ಟೆಗಾಗಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಅಂಶವನ್ನು ಆನಂದಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಮಧ್ಯಮ ರೂಪಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ, ಈ ಪದವನ್ನು ಭಾರತದ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕರಿ-ಹಚ್ಚೊತ್ತಿನ ಮೂಲಕ ತರಕಾರಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಮಾದರಿಯ ಯಾವುದೇ ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆಯ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಬಟ್ಟೆಯ ಕರಿ ಹಂಚು ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ, ಕಲಾಂ (ಪೆನ್) ಅನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೩]
ಆಧುನಿಕ ದಿನ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಹೊಸ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಾಲಂಕಾರಿಯ ಡಿಜಿಟಲ್ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಇರಾನ್‌ನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ರೇಷ್ಮೆ, ಮುಲ್ಮುಲ್, ಹತ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಿಂಥೆಟಿಕ್ ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಲಾಂಕಾರಿ ಮುದ್ರಣದೊಂದಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲಾಂಕಾರಿ ಕೆಲಸಕ್ಕಿಂತ ಮುದ್ರಣವು ತುಂಬಾ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಕಲಂಕರಿ ದುಪಟ್ಟಾಗಳು ಮತ್ತು ಕುಪ್ಪಸ ತುಂಡುಗಳು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ.
ತಂತ್ರ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಕಲಾಂಕಾರಿಯನ್ನು ರಚಿಸುವ ಮೊದಲ ಹಂತವೆಂದರೆ ಸಂಕೋಚಕ ಮತ್ತು ಎಮ್ಮೆಯ ಹಾಲಿನಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಅದ್ದಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಸೂರ್ಯನ ಕೆಳಗೆ ಒಣಗಿಸುವುದು. [೧೪] ನಂತರ, ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಕೆಂಪು, ಕಪ್ಪು, ಕಂದು ಮತ್ತು ನೇರಳೆ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮೊರ್ಡೆಂಟ್‌ನಿಂದ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ನಂತರ ಅಲಿಜಾರಿನ್ ಸ್ನಾನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೪] ಮುಂದಿನ ಹಂತವು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ, ಮೇಣದಲ್ಲಿ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚುವುದು ಮತ್ತು ಇಂಡಿಗೊ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಸುವುದು. ನಂತರ ಮೇಣವನ್ನು ಉಜ್ಜಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಕೈಯಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, [೧೪] ಇಂಡೋನೇಷಿಯನ್ ಬಾಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ.
ವಿನ್ಯಾಸದ ಬಾಹ್ಯರೇಖೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು, ಕಲಾವಿದರು ಒಂದು ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದಿರು ಅಥವಾ ಖರ್ಜೂರದ ಕೋಲನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕುಂಚ ಅಥವಾ ಪೆನ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಈ ಮೊನಚಾದ ತುದಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾದ ಉತ್ತಮ ಕೂದಲಿನ ಬಂಡಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [೧೫] ಈ ಪೆನ್ ಅನ್ನು ಬೆಲ್ಲ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿ ನೆನೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇವುಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ನಂತರ ತರಕಾರಿ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇರಾನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮಾದರಿಯ ಮರದ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೬]
ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚುವುದು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಕಬ್ಬಿಣ, ತವರ, ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ಹರಳೆಣ್ಣೆಯ ವಿವಿಧ ಬೇರುಗಳು, ಎಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಖನಿಜ ಲವಣಗಳಿಂದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯುವ ಮೂಲಕ ಬಟ್ಟೆಗೆ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೫] ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಹಸುವಿನ ಸಗಣಿ, ಬೀಜಗಳು, ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪುಡಿಮಾಡಿದ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ ವಿವಿಧ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಮ್ಮೆ ಹಾಲಿನ ಜೊತೆಗೆ ಮೈರೋಬಾಲನ್ ಅನ್ನು ಕಲಂಕರಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಮ್ಮೆ ಹಾಲಿನ ವಿಚಿತ್ರ ವಾಸನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಮೈರೋಬಾಲನ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೈರೋಬಾಲನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಫಿಕ್ಸಿಂಗ್ ಏಜೆಂಟ್‌ಗಳು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುವಾಗ ಜವಳಿ ಬಣ್ಣ ಅಥವಾ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಸರಿಪಡಿಸಬಹುದು. ಹರಳೆಣ್ಣೆಯನ್ನು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುವಾಗ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಲಂ ಕಲಾಂಕಾರಿ ಬಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣದ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಖಾತ್ರಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.
ವೈಶಿಷ್ಟತೆಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಕಲಾಂಕಾರಿಯು ರಾಮಾಯಣ ಅಥವಾ ಮಹಾಭಾರತದಂತಹ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಕಲಾಂಕಾರಿ ತಂತ್ರದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಅನ್ವಯಗಳಿವೆ. [೧೭] ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳು, ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಹೂವುಗಳು, ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಸ್ವಸ್ತಿಕದಂತಹ ಕೆಲವು ಹಿಂದೂ ಚಿಹ್ನೆಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಉತ್ತಮ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಲಾಂಕಾರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- ↑ "Kalamkari: An Ancient Style of Hand Painting". Utsavpedia (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2014-06-12. Retrieved 2020-10-13.
- ↑ "Fine Craftsmanship: A crash course on 8 art and craft traditions from India". Architectural Digest India (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2019-06-07. Retrieved 2020-10-17.
- ↑ Bajpai, Ishita (2020-02-20). "Watch: Learn About Different 'Lok Kalas' Of India". ED Times | Youth Media Channel (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-10-17.
- ↑ Abraham, David (September 16, 2017). ". The revivalist woman behind All India Handicrafts Board and Central Cottage Industries Emporia". India Today (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-09-19.
- ↑ Roy Niranjan (1973), The Patas and Patuas of Bengal. Indian Publications Calcutta, Page number 54-55 (Annexure C,V)
- ↑ ೬.೦ ೬.೧ "History of Kalamkari Fabrics". www.indianmirror.com. Retrieved 2020-10-27.
- ↑ SenGupta, pp. 12.
- ↑ Ray, Himanshu Prabha (2004). "Far-flung fabrics – Indian textiles in ancient maritime trade". In Barnes, Ruth (ed.). Textiles in Indian Ocean Societies. Routledge. p. 31. ISBN 113443040X.
- ↑ Devare, Hema (2009). "Cultural implications of the Chola maritime fabric trade with Southeast Asia". In Kulke, Hermann; Kesavapany, K.; Sakhuja, Vijay (eds.). Nagapattinam to Suvarnadwipa: Reflections on the Chola Naval Expeditions to Southeast Asia. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. p. 185. ISBN 9812309373.
- ↑ ೧೦.೦ ೧೦.೧ "Indian Painting". Indian Culture and Heritage (PDF). New Delhi: National Institute of Open Schooling. 2012. Retrieved 18 October 2017.
- ↑ Bhatnagar, Parul. "Kalamkari". Traditional Indian Costumes and Textiles. Retrieved 20 September 2011.
- ↑ Mathur, Vinita (2020-08-09). "Visual inspiration: Kalamkari and the ancient art of organic fabric painting". Medium (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2020-10-27.
- ↑ "Kalamkari Sarees and Their Evolution". Star of Mysore (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2019-07-17. Retrieved 2020-10-27.
- ↑ ೧೪.೦ ೧೪.೧ ೧೪.೨ Sardar, Marika (October 2003). "Indian Textiles: Trade and Production". Heilbrunn Timeline of Art History. Metropolitan Museum of Art.
- ↑ ೧೫.೦ ೧೫.೧ "Paintings: Kalamkari Paintings". Indian Heritage. April 2006. Retrieved 3 April 2016.
- ↑ Held, Colbert C. (2006). Middle East patterns: places, peoples, and politics. Boulder, Colo: Westview Press. ISBN 0-8133-4170-1.
- ↑ Naidu, T. Appala (20 July 2015). "Techie's Twist to Kalamkari". The Hindu.
ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದುವಿಕೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- Kossak, Steven (1997). Indian court painting, 16th-19th century. New York: Metropolitan Museum of Art. ISBN 0870997831. (see index: p. 148–152)