ಕೊತ್ತುಂಬರಿ

ಕೊತ್ತುಂಬರಿ(ಹವೀಜ)
Scientific classification
ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ:	Plantae
(ಶ್ರೇಣಿಯಿಲ್ಲದ್ದು):	Angiosperms
(ಶ್ರೇಣಿಯಿಲ್ಲದ್ದು):	Eudicots
(ಶ್ರೇಣಿಯಿಲ್ಲದ್ದು):	Asterids
ಗಣ:	Apiales
ಕುಟುಂಬ:	Apiaceae
ಕುಲ:	Coriandrum
ಪ್ರಜಾತಿ:	C. sativum
Binomial name
	Coriandrum sativum; L.

ಕೊತ್ತುಂಬರಿ (ಕೋರಿಯಾಂಡರ್ ಸ್ಯಾಟಿವಮ್ ) ಎನ್ನುವುದು ಏಪಿಯಾಸಿಯೇ ಕುಟುಂಬದ ವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕದಿಂದ ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೃದುವಾದ, ಬೋಳು ಗಿಡವಾಗಿದ್ದು 50 centimetres (20 in) ಉದ್ದವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಎಲೆಗಳು ವಿವಿಧ ಆಕಾರವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು, ಸಸ್ಯದ ತಳದಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಚಪ್ಪಟೆಯಾಗಿ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೂವು ಬಿಡುವ ಕಾಂಡದ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತೆಳವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಗರಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಎತ್ತರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೂವುಗಳು ಚಿಕ್ಕ ಹೂಗೊಂಚಲುಗಳಲ್ಲಿ, ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಅತೀ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದೊಂದಿಗೆ, ಅಸಮ ಪಾರ್ಶ್ವದಲ್ಲಿ, ಹೂದಳಗಳು ಅದರತ್ತ ಮುಖ ಮಾಡಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ (ಕೇವಲ 5000–6 ಮಿಮೀ ಉದ್ದ) ಉದ್ದವಾಗಿ (ಕೇವಲ 5–6 ಮಿಮೀ) ಹೂಗೊಂಚಲಿನಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ಮುಖ ಮಾಡಿರುವಂತೆ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹಣ್ಣು ಗೋಳಾಕೃತಿಯ ಒಣ ಸ್ಕಿಜೋಕಾರ್ಪ್ ಆಗಿದ್ದು 3-5 ಮಿಮೀ ವ್ಯಾಸವಿರುತ್ತದೆ.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

14 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕೊರಿಯಾಂಡರ್ ಪದವು ಹಳೆಯ ಫ್ರೆಂಚ್ ಪದವಾದ "ಕೊರಿಯಾಂಡ್ರೆ" ಪದದಿಂದ ಉದ್ಭವವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ನ ಕೊರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಪದದಿಂದ ಉದ್ಭವಾಗಿದ್ದರೆ, ಮತ್ತೆ,^[೧] ಈ ಪದವು ಗ್ರೀಕ್ನ κορίαννον (ಕೊರಿಯನ್ನೋನ್ ) ಪದದಿಂದ ಉದ್ಭವಗೊಂಡಿದೆ.^[೨]^[೩] ಪದದ ಅತೀ ಮೊದಲ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿದ ರೂಪವು ಮೈಸೇನೇಯಿನ್ ಕೊ-ರಿ-ಜ-ಡ-ನ ^[೪] (ಇದನ್ನು ಲೀನಿಯರ್ ಬಿ ಸಿಲೇಬಿಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದ್ದು, ಕೊರಿಯಾಂಡನ್ ಎಂದು ಪುನರ್‌ರಚಿಸಬಹುದು )ಆಗಿದ್ದು ಇದು ಮಿನೋಸ್ನ ಮಗಳಾದ ಏರಿಯಾಡೇನ್ ನ ಹೆಸರಿಗೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸರಳವಾಗಿದ್ದು, ತದನಂತರ ಕೊರಿಯನ್ನೋನ್ ಅಥವಾ ಕೊರಿಯಂಡ್ರೋನ್ ಪದಗಳಾಗಿ ವಿಕಸಿತವಾಗಿರಬಹುದು.^[೫]

ಉಪಯೋಗಗಳು

ಸಸ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗಗಳು ಸೇವಿಸುವಂತಹುದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಸಿ ಎಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಒಣಗಿದ ಬೀಜಗಳ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ, ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್, ಭಾರತ, ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್, ಟೆಕ್ಸಾನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಅಮೇರಿಕನ್, ಚೈನೀಸ್, ಆಫ್ರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶದ ಖಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಎಲೆಗಳು

ಎಲೆಗಳನ್ನು ಬಹು ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಎಲೆಗಳು , ಚೈನೀಸ್ ಪಾರ್ಸ್ನೀ , ಸಿಲಂಟ್ರೋ (ಅಮೇರಿಕದಲ್ಲಿ, ಸಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಪಾನೀಷ್‌‌ನಿಂದ) ಎಂದು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯ (ಕೊರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಸ್ಯಾಟಿವಮ್ ಎಲ್.) ತೀರಾ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಕ್ಯುಲಾಂಟ್ರೋ (ಎರಿಂಜಿಯಮ್ ಫೋಟಿಡಮ್ ಎಲ್.) ನೊಂದಿಗೆ ಗೊಂದಲ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು, ಇದು ವಿಭಿನ್ನವಾದ ನೋಟವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾದ ಆವಿಯಾಗುವ ಎಲೆಯ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ^[೬] ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.
ಎಲೆಗಳು ಸಿಟ್ರಸ್ ಓವರ್‌ಟೋನ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೀಜಗಳಿಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ರುಚಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವರು ಸಹ್ಯವಲ್ಲದ "ಸೋಪಿನಂತಹ" ರುಚಿ ಅಥವಾ ದುರ್ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ ಇದರ ಎಲೆಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ.^[೭]
ಸ್ವಾದವನ್ನೂ ಸಹ ದುರ್ಗಂಧದ ಜೀವಿ ಅಥವಾ ಒಳಗೊಂಡ ಅಂತಹುದೇ ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಮೂಹ (ಆಲ್ಡೆಹೈಡ್ಸ್)ಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲದ್ದು ಜೆನೆಟಿಕ್ ಆಗಿ ನಿರ್ಧರಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸಿಂಥೆಟಿಕ್ ರಾಸಾಯನಿಕ ಫೀನೈಲ್ಥಿಯೋಕಾರ್ಬೈಡ್ ನ ರುಚಿಯ ಗ್ರಹಣದಲ್ಲಿನ ಪರಿಚಿತ ಜೆನೆಟಿಕ್ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಬಹುದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ತಾಜಾ ಎಲೆಗಳು ಹಲವು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರದ ಘಟಕ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದೆ.
(ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಚಟ್ನಿಗಳಲ್ಲಿ) ಜೊತೆಗೆ ಚೈನೀಸ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ಖಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಾಲ್ಸಾ ಮತ್ತು ಗ್ವಾಕಮೋಲ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕ ವಸ್ತುವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕತ್ತರಿಸಿದ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ದಾಲ್ ಮತ್ತು ಕರ್ರಿಗಳಂತಹ ಬೇಯಿಸಿದ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥದ ಮೇಲೆ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಉಷ್ಣವು ಅದರ ಸ್ವಾದವನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿಸುವುದರ ಕಾರಣದಿಂದ, ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ತಾಜಾ ಆಗಿರುವಂತೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುವ ತಕ್ಷಣದ ಮೊದಲು ಅದಕ್ಕೆ ಸೇರಿಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾದವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ತನಕ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೮]
ಸಸ್ಯದಿಂದ ಕಿತ್ತ ಬಳಿಕ ಎಲೆಗಳು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಹಾಳಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಒಣಗಲು ಬಿಟ್ಟಾಗ ಅಥವಾ ಶೈತ್ಯೀಕರಿಸಿದಾಗ ಸುವಾಸನೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ರಷ್ಯನ್‌ನಲ್ಲಿ кинза (ಕಿಂಜಾ) (ಜಾರ್ಜಿಯನ್‌ನ ქინძი) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತಾಜಾ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಿಐಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಲಾಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಹಣ್ಣು

ಒಣಗಿದ ಹಣ್ಣಗಳನ್ನು ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಅಥವಾ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜ ವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಧನಿಯಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೯] ಆಹಾರ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಪದವನ್ನು ಗಿಡವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೇವಲ ಈ ಬೀಜಗಳಿಗೆ (ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥವಾಗಿ) ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೀಜಗಳು ಕುಟ್ಟಿ ಪುಡಿ ಮಾಡಿದಾಗ ನಿಂಬೆ ಹಣ್ಣಿನಂತಹ ಸಿಟ್ರಸ್ ಸ್ವಾದವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಟರ್ಪೀನ್ಗಳು ಲಿನಲೋಲ್ ಮತ್ತು ಪೈನೀನ್ ಕಾರಣದಿಂದ ಆಗಿರುತ್ತದೆ.
ಅದನ್ನು ಬೆಚ್ಚನೆಯ, ಕಾಯಿ ಭರಿತ, ಮಸಾಲೆಯ ಮತ್ತು ಕಿತ್ತಳೆ ಸ್ವಾದಭರಿತವೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉಪಜಾತಿಯ ವಲ್ಗಾರೆ ಅಥವಾ ಮ್ಯಾಕ್ರೋಕಾರ್ಪಮ್ 3-5 ಮಿಮೀ ಸುತ್ತಳತೆಯ ಹಣ್ಣನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಉಪಜಾತಿಯ ಮ್ಯಾಕ್ರೋಕಾರ್ಪಮ್ ಹಣ್ಣುಗಳು 1.5ಮಿಮೀ-3 ಮಿಮೀ ಸುತ್ತಳತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ದೊಡ್ಡ ಹಣ್ಣಿನ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮತ್ತು ಉಪೋಷ್ಣವಲಯದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇವುಗಳಿಗೆ ಮೊರಾಕ್ಕೋ, ಭಾರತ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯದಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹಣ್ಣಗಳು ಕಡಿಮೆ ಬಾಷ್ಪಶೀಲ ಎಣ್ಣೆಯ ಪ್ರಮಾಣ (0.1-0.4%) ವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸಾಂಬಾರು ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಪುಡಿ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರ ಮಾಡುವಿಕೆ ಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಹಣ್ಣುಗಳ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ 0.4-1.8% ರಷ್ಟು ಬಾಷ್ಪಶೀಲಯ ಎಣ್ಣೆಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.
ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾರತೈಲದ ತಯಾರಿಕೆಯ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಕಚ್ಚಾ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೦] ಇವುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ ಒಣಗಿದ ಬೀಜಗಳು ಮತ್ತು ಪುಡಿ ಮಾಡಿದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ಸುವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅಥವಾ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲು ಬೀಜಗಳನ್ನು ಪುಡಿ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಒಣಗಿದ ಬಾಣಲೆಯಲ್ಲಿ ಹುರಿಯಬಹುದು ಅಥವಾ ಬಿಸಿ ಮಾಡಬಹುದು.
ಪುಡಿ ಮಾಡಿದ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟಾಗ ಅದು ಸುವಾಸನೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದು ತಾಜಾವಾಗಿದ್ದಾಗ ಮಾತ್ರ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜವು ಗರಂ ಮಸಾಲಾ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮಸಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಬಾರ (ಹಿಂದಿ ಹೆಸರು: धनिया ಧನಿಯಾ ) ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜೀರಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಪುಡಿ ಮಾಡಿದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೇರಳವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಮಂದಕಾರಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಧನಾ ದಾಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಹುರಿದ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಲಘು ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿ ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಎರಡು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾದ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದೆ: ಸಾಂಬಾರ್ (சாம்பார்) ಮತ್ತು ರಸಂ (இரசம்). ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ನೀರಿನೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರ ಮಾಡಿ ಕುದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶೀತಕ್ಕೆ ಮನೆ ಔಷಧವಾಗಿ ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಏಷ್ಯಾದ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ತರಕಾರಿಗಳ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಸಾಸೇಜ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ( ನೋಡಿ ಬೋರ್‌ವೋರ್ಸ್). ರಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜವನ್ನು ಕ್ಯಾರಾವೇಗೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ರೈ ಬ್ರೆಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳು ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಇಂದು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಕೆಲವು ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಗೋಧಿ ಬೀರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡು ಕೆಲವು ಶೈಲಿಗಳ ಬೀರ್‌ಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೧] ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಸಿಟ್ರಸ್ ಗುಣಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಸೇರ್ಪಡಿಸಲು ಕಿತ್ತಳೆ ಸಿಪ್ಪೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಬೇರುಗಳು

ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೇರುಗಳು ಎಲೆಗಳಿಗಿಂತ ಗಾಢವಾದ ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಸುವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ಏಷ್ಯನ್ ಅಡುಗೆ ಪಾಕ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೂಪ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕರ್ರಿ ಪೇಸ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ಥಾಯಿ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯು ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಯುರೋಪಿನ ಬಳಿಕ ನಿರ್ಜನವಾದ ಮತ್ತು ಅತೀ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು "ಈ ಸಸ್ಯವು ಎಲ್ಲಿ ನಿರ್ಜರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬೆಳೆದಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯುವುದೇ ಕಷ್ಟ" ಎಂಬ ಮಾತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿ ತು.^[೧೨]
ಇಸ್ರೇಲ್ನ ನಹಾಲ್ ಹೆಮೆಲ್ ಗುಹೆಯ ಕುಂಬಾರಿಕೆ-ಪೂರ್ವದ ನವಶಿಲಾಯುಗ ಬಿ ಹಂತದಲ್ಲಿನ ಹದಿನೈದು ಒಣಗಿದ ಮೆರಿಕಾರ್ಪ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು, ಇದು ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯ ಅತೀ ಹಳೆಯ ಪುರಾತತ್ವ ಗುರುತಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ಅರ್ಧ ಲೀಟರಿನಷ್ಟು ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಮೆರಿಕಾರ್ಪ್‌ಗಳನ್ನು ಟುಟಾಂಕಾಮೂನ್ ಗೋರಿಯಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಯಿತು.
ಈ ಸಸ್ಯವು ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯದ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ, ಈ ಕಾಣುವಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರಾಚೀನ ಈಜಿಪ್ಟಿಯಿನ್ನರು ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಕಾಣಬಹುದು ಜೋಹಲಿ ಮತ್ತು ಹೋಪ್ಫ್ ಇವರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು.^[೧೨] ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ಬೈಬಲ್‌ನ ಎಕ್ಸೋಡಸ್ 16:31 ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು: "ಇಸ್ರೇಲ್‌ನ ಮನೆಯವರು ಇದನ್ನು ಮನ್ನಾ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು: ಮತ್ತು ಇದು ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜದಂತೆ ಗೋಲಾಕಾರವಾಗಿತ್ತು.
ಇದರ ರುಚಿಯು ಜೇನುತುಪ್ಪದೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಚಪ್ಪಟೆಯ ಕೇಕ್‌ನಂತಿತ್ತು". ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ಸಾವಿರವರ್ಷ ಬಿ.ಸಿ.ಯಿಂದ ಗ್ರೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದ್ದಿರಬಹುದು. ಪೈಲೋಸ್ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಒಂದು ಲೀನಿಯರ್ ಬಿ ಮಾತ್ರೆಯು ಉಪಜಾತಿಯ ಸಸ್ಯವನ್ನು ಸುಗಂಧಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಎರಡು ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ ಅದರ ಬೀಜವನ್ನು ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಸುವಾಸನೆಗಾಗಿ ಜೌಷಧೀಯ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಿರಬಹುದು.^[೧೩]
ಇದನ್ನು ಅದೇ ಕಾಲಾವಧಿಯ ಪುರಾತತ್ವ ಪುರಾವೆಗಳು ದೃಢೀಕರಿಸುವಂತೆ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ: ಮೆಸೆಡೋನಿಯಾದ ಸಿಟಾಗ್ರೋಯಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಮೊದಲಿನ ಕಂಚಿನ ಯುಗದ ಸಸ್ಯ ಜಾತಿಗಳು ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.^[೧೪] 1670 ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾಲೋನಿಗಳಿಗೆ ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ತರಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲಿನ ವಸಾಹತುಗಾರರು ಕೃಷಿ ಮಾಡಿದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಸಸ್ಯ ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಸಮಾನ ಸಸ್ಯಗಳು

ಈ ಸಸ್ಯಗಳು ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯಷ್ಟೇ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳು ಬೆಳೆಯುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೫]

ಎರಿಂಜಿಯಮ್ ಫೋಟಿಡಮ್ ಅಂತಹುದೇ ರುಚಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇದು ಕುಲಾಂಟ್ರೋ ಎಂದೂ ಸಹ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ.^[೧೬]
ಪರ್ಸಿಕೇರಿಯಾ ಓಡೋಟರಾ, ಅನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಯೆಟ್ನಾಮೀಸ್ ಕೊರಿಯಾಂಡರ್, ಅಥವಾ rau răm ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಎಲೆಗಳು ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯಂತಹುದೇ ಪರಿಮಳ ಮತ್ತು ಸುವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಪೋಲಿಗೋನೇಸಿಯೇ, ಅಥವಾ ಬಕ್‌ವೀಟ್ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ.^[೧೬]
ಪ್ಯಾಪೆಲೋಕ್ವೆಲೈಟ್ ಎನ್ನುವುದು ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ ಕುಟುಂಬವಾದ ಕಾಂಪೋಸಿಟೇ ಅಥವಾ ಅಸ್ಟೇರೇಸಿಯೇ ಸದಸ್ಯ ಪೋರೋಫೈಲ್ಲಮ್ ರುಡೆರೇಲ್ ಉಪವರ್ಗದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಈ ಉಪಜಾತಿಯು ಟೆಕ್ಸಾಸ್‌ನಿಂದ ಅರ್ಜೆಂಟೀನಾದವರೆಗೆ ಕಾಡುಗಿಡವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ.^[೧೬]

ಆರೋಗ್ಯದ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಬಳಕೆಗಳು

ಇತರ ಅನೇಕ ಉಪಜಾತಿಯ ಸಸ್ಯಗಳಂತೆ ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯು ಆಂಟಿಆಕ್ಸಿಡಾಂಟ್ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಈ ಸಾಂಬಾರು ಪದಾರ್ಥದೊಡನೆ ಮಿಶ್ರ ಮಾಡಿದಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ವಸ್ತುಗಳ ಹಾಳಾಗುವಿಕೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ವಿಳಂಬಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೀಜಗಳೆರಡೂ ಆಂಟಿಆಕ್ಸಿಡಾಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದಾಗಿ, ಆದರೆ ಎಲೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಬಲವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ.^[೧೭]
ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಎಲೆಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು ಸಾಲ್ಮೋನೆಲ್ಲಾ ಕೋಲೆರಾಸೂಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರೀರಿಯಾ ನಿರೋಧಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದಿದ್ದು, ಮತ್ತು ಈ ಚಟುವಟಿಕೆಯು ಈ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಯಾನಿಕವಲ್ಲದ ಸರ್ಫಾಕ್ಟಂಟ್ಗಳಂತೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿರುವುದಾಗಿಯೂ ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ.^[೧೮]
ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ಇರಾನಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ವೇಗ ಮತ್ತು ನಿದ್ರಾಹೀನತೆಗೆ ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಔಷಧಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇಲಿಗಳ ಬೆಂಬಲದ ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಆಂಕ್ಸಿಯೋಲಿಟಿಕ್ ಆಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೯]
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭಾರತೀಯ ಔಷಧದದಲ್ಲಿ ಸಮ ಪ್ರಮಾಣದ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಮತ್ತು ಜೀರಿಗೆಯನ್ನು ಕುದಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ತದನಂತರ ದೊರೆಯುವ ದ್ರಾವಣವನ್ನು ತಣ್ಣಗೆ ಮಾಡಿ ಸೇವಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮೂತ್ರವರ್ಧಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೨೦] ನಿಸರ್ಗ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಔಷಧದದಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ವಾಯುಹಾರಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಜೀರ್ಣಕಾರಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೨೧]^[೨೨]
ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ಮಧುಮೇಹಕ್ಕೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಅಧ್ಯಯನವು ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯ ಸಾರವು ಇನ್ಸುಲಿನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಇನ್ಸುಲಿನ್‍ನಂತಹ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿದೆ.^[೨೩]
ಇಲಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದ ಹೈಪೋಲಿಪಿಡೆಮಿಕ್ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ಮತ್ತು ಇದು ಒಟ್ಟಾರೆ ಕೊಲೆಸ್ಟರಾಲ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೈಗ್ಲೈಸೆರೈಡ್ಸ್ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂದ್ರತೆ ಯ ಲಿಪೋಪ್ರೋಟೀನ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಹೆಚ್ಚುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ.
ಈ ಪರಿಣಾಮವು ಯಕೃತ್ತಿನಿಂದ ಪಿತ್ತರಸದ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಕೊಲೆಸ್ಟರಾಲ್ ಅನ್ನು ಇತರ ಘಟಕಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುವುದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕಂಡು ಬಂದಿದೆ.^[೨೪]
ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಜ್ಯೂಸ್ ಅನ್ನು (ಅರಿಶಿನ ಪುಡಿ ಅಥವಾ ಪುದೀನ ಜ್ಯೂಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿ) ಮೊಡವೆಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಾಂತಿಯನ್ನು ಬರಿಸಲು ಮುಖಕ್ಕೆ ಲೇಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯು ಹಲವು ಜನರಲ್ಲಿ ಅಲರ್ಜಿಯ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡ ಬಹುದು.^[೨೫]^[೨೬]
ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಸೊಪ್ಪಿನ ಬಳಕೆಯು ಜೀರ್ಣಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಗುಣಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಎಎನ್‌ಸಿಬಿಐ (ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಬಯೋಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್) ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಪ್ರಕಟವಾದ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಇದು ದೃಢಪಟ್ಟಿದೆ. ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಸೇವನೆಯು ಜೀರ್ಣಕ್ರಿಯೆಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ಎಂದು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಲಿನೂಲ್ ಎಂಬ ಸಂಯುಕ್ತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಇದು ಕಾರ್ಮಿನೇಟಿವ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಜೀರ್ಣಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿಡಲು ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಸೊಪ್ಪನ್ನು ಉಪಯುಕ್ತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ^[೨೭]

ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಓದಿಗಾಗಿ

ಕ್ಯಾಟ್ಜರ್, ಗೆರ್ನೋಟ್ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳು ಮತ್ತು ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ (ಕೋರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಸ್ಯಾಟಿವಂ) Archived 2010-11-30 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
ನೋಕ್ಸೋನ್, ಹೀತರ್ ಮತ್ತು ಮೇಯರ್, ಅಲೆಕ್ಸ್ (2004). ಪಿಟಿಸಿಯ ಜೆನೆಟಿಕ್ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ ರುಚಿಯ ಆದ್ಯತೆಗಳು. ಮೈಂಡ್‌ಎಕ್ಸ್‌‌ಪೋ 2004

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ ಕೊರಿಯಾಂಡ್ರಮ್, ಚಾರ್ಲ್‌ಟನ್ ಟಿ. ಲೂಯಿಸ್, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಶಾರ್ಟ್, ಎ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಡಿಕ್ಶನರಿ , ಪರ್ಸ ಯುಸ್‌ನಲ್ಲಿ
↑
3A1999.04.0057% 3Aentry %3 Dkori%2Fannon κορίαννον,
- ಹೆನ್ರಿ ಜಾರ್ಜ್ ಲಿಡ್ಡೆಲ್, ರಾಬರ್ಟ್ ಸ್ಕಾಟ್, ಏ ಗ್ರೀಕ್-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಕ್ಸಿಕಾನ್, ಪೆರ್ಸಯುಸ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಲೈಬ್ರರಿಯಲ್ಲಿ
↑ "ಕೊರಿಯಾಂಡರ್", ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಡಿಕ್ಶನರಿ, 2ನೇ ಆವೃತ್ತಿ, 1989. ಆಕ್ಸ್ ಫೋರ್ಡ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್
↑ [8] ^ ಪ್ಯಾಲಿಯೋಲೆಕ್ಸಿಕೋನ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳ ಪದ ಅಧ್ಯಯನ ಸಾಧನ
↑ ಜಾನ್ ಚಾಡ್ವಿಕ್, ದಿ ಮೈಸೇನೀಯನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ (ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್: ಯೂನಿರ್ವಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 1976), ಪು. 119
↑ [೧] ರಾಮಚರಣ್, ಸಿ. 1999. ಕ್ಯುಲಾಂಟ್ರೋ: ಎ ಮಚ್ ಯುಟಿಲೈಜ್ಡ್, ಲಿಟ್ಲ್ ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟುಡ್ ಹರ್ಬ್. ಪು. 506–509. ಇನ್: ಜೆ. ಜ್ಯಾನಿಕ್ (ಸಂ.), ಪರ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟಿವ್ ಆನ್ ನ್ಯೂ ಕ್ರಾಪ್ಸ್ ಎಂಡ್ ನ್ಯೂ ಯೂಸಸ್. ಎಎಸ್‌ಹೆಚ್ಎಸ್ ಪ್ರೆಸ್, ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾ, ವಿಎ
↑ [೨] ಅಕ್ರೋಸ್ ದಿ ಲ್ಯಾಂಡ್, ಪ್ಯೂಪಲ್ ಆರ್ ಫ್ಯೂಮಿಂಗ್ ಓವರ್ ದಿ ಹರ್ಬ್ (ನೋ, ನಾಟ್ ದಾಟ್ ಒನ್) ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ ಹ್ಯಾಟರ್ಸ್ ಬೂ 'ಫೆಟಿಡ್ ಬಾರ್ಬ್ ಆಫ್ ಗ್ರೀನ್'; ಶ್ರೀ ಸಾರಾಹ್ ರೂಬೆನ್ಸನ್ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಮುಖ ವಿಮರ್ಶಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು
↑ [೩] Archived 2010-11-30 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. uni-graz.at
↑ "dhania". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. 2005. {{cite book}}: Unknown parameter |chapterurl= ignored (help); Unknown parameter |month= ignored (help)
↑ https://web.archive.org/web/20040404072132/http://www.crop.cri.nz/psp/broadshe/coriand.htm
↑ [೪] ಗೋಧಿ ಬೀರ್‌ಗಳು
↑ ^೧೨.೦ ^೧೨.೧ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಜೋಹರಿ ಮತ್ತು ಮೇರಿಯಾ ಹೋಫ್ಫ್, ಡೋಮೆಸ್ಟಿಕೇಶನ್ ಆಫ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ಸ್ ಇನ್ ದಿ ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್, ಥರ್ಡ್ ಎಡಿಶನ್ (ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್: ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 2000), ಪು. 205-206
↑ ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Chadwick
↑ ಫ್ರಾಗಿಸ್ಕಾ, ಎಮ್. (2005) ವೈಲ್ಡ್ ಎಂಡ್ ಕಲ್ಟಿವೇಟೆಡ್ ವೆಜೆಟೇಬಲ್ಸ್, ಹರ್ಬ್ಸ್ ಎಂಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಇನ್ ಗ್ರೀಕ್ ಆಂಟಿಕ್ವಿಟಿ. ಎಲ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಆರ್ಕಿಯಾಲಜಿ 10 (1): 73-82
↑ ಆರೋಗ್ಯ ಬೆನಿಫಿಟ್ಸ್ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳು ಆಫ್
↑ ^೧೬.೦ ^೧೬.೧ ^೧೬.೨ ಟಕರ್, ಎ.ಓ. & ಟಿ. ಡೀಬ್ಯಾಗಿಯೋ. 1992. ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ ಅರೌಂಡ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್. ದಿ ಹರ್ಬ್ ಕೊನ್‌ಪಾನಿಯನ್. ಏಪ್ರಿ.-ಮೇ. ಪುಟಗಳು 36-41.
↑ ಹೆಲ್ಲೆ ವಾಂಗೆನ್‌ಸ್ಟೀನ್, ಆನ್ನೆ ಬೆರಿಟ್ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಲ್ಸೆನ್, ಕಾರ್ಲ್ ಎಜಿಲ್ ಮಾಲ್ಟೆರಡ್, "ಆಂಟಿಆಕ್ಸಿಡಾಂಟ್ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಇನ್ ಎಕ್ಸ್‌ಟ್ರಾಕ್ಟ್ಸ್ ಫ್ರೊಮ್ ಕೊರಿಯಾಂಡರ್", ಫುಡ್ ಕೆಮಿಸ್ಟ್ರಿ , ಆ. 88, ಸಂ. 2, ಪು. 293-297, ನವೆ. 2004.
↑ ಇಸಾವೋ ಕ್ಯೂಬೋ et. al., "ಆಂಟಿಬ್ಯಾಕ್ಟಿರಿಯಲ್ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಆಫ್ ಕೋರಿಯಾಂಡರ್ ವೊಲಟೈಲ್ ಕಂಪೌಂಡ್ಸ್ ಅಗೈನೆಸ್ಟ್ ಸಾಲ್ಮೋನೆಲ್ಲಾ ಕೋಲೆರೇಸ್ಯೂಯಿಸ್", ಜೆ. ಅಗ್ರಿಕ್. ಫುಡ್ ಕೆಮಿ. , 2004, 52 (11), ಪು 3329–3332
↑ Emamghoreishi M, Khasaki M, Aazam MF (2005). "Coriandrum sativum: evaluation of its anxiolytic effect in the elevated plus-maze". Journal of Ethnopharmacology. 96 (3): 365–370. doi:10.1016/j.jep.2004.06.022. PMID 15619553. {{cite journal}}: Unknown parameter |unused_data= ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Dawakhana, H (2007). "Coriander: Cure from the Kitchen". hashmi.com. Archived from the original on 2007-06-30. Retrieved 2007-07-18.
↑ "Coriander". PDRHealth. Archived from com/drug_info/nmdrugprofiles/ herbaldrugs /100860.shtml the original on 2007-06-01. Retrieved 2007-07-18. {{cite web}}: Check |url= value (help)
↑ org/web/20070818114016/http:/ /paridss.usask.c a/specialcrop /commodity/herb_spice/tour/coriander.html "Herbs for the Prairies:Coriander". Saskatchewan Herb and Spice Association. Archived from [http:// paridss. usask.ca/specialcrop/commodity/herb_spice/tour/coriander.html the original] on 2007-08-18. Retrieved 2007-07-18. {{cite web}}: Check |archiveurl= value (help); Check |url= value (help)
↑ "ಅಲಿಸನ್ ಎಮ್ ಗ್ರೇ, ಪೀಟರ್ ಆರ್. ಫ್ಲಾಟ್, "ಇನ್ಸುಲಿನ್-ರಿಲೀಸಿಂಗ್ ಎಂಡ್ ಇನ್ಸುಲಿನ್ ಲೈಕ್ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಆಫ್ ದಿ ಟ್ರಡಿಷನಲ್ ಆಂಟಿ-ಡಯಾಬೆಟಿಕ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ ಕೋರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಸ್ಯಾಟಿವಮ್ (ಕೋರಿಯಾಂಡರ್)", ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂಟ್ರಿಷನ್ , ಆ. 81, ಪು. 203-209, (1999)". Archived from the original on 2016-08-25. Retrieved 2024-07-10.
↑ ವಿ. ಚಿತ್ರಾ ಮತ್ತು ಎಸ್ ಲೀಲಮ್ಮ, "ಹೈಪೋಲಿಪಿಡೆಮಿಕ್ ಎಫೆಕ್ಟ್ ಆಫ್ ಕೋರಿಯಾಂಡರ್ ಸೀಡ್ಸ್ (ಕೋರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಸ್ಯಾಟಿವಂ): ಮೆಕ್ಯಾನಿಸಮ್ ಆಫ್ ಆಕ್ಶನ್", ಪ್ಲಾಂಟ್ ಫುಡ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯೂಮನ್ ನ್ಯೂಟ್ರಿಶನ್ (ಫಾರ್ಮರ್ಲೀ ಕ್ವಾಲಿಟೀಸ್ ಪ್ಲಾಂಟೇರಮ್) , ಆ. 51, ಸಂ. 2, ಪು. 167-172, ಜೂನ್, 1997.
↑ EboO DG , Bridts Ch, Mertens MH, Stevens WJ (16 April 2006). "Coriander anaphylaxis in A spice grinder with undetected occupational allergy". Acta Clinica Belgica. 61 (3): 152–156. PMID 16881566. Archived from the original on 2009-01-13. Retrieved 2008-07-11.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Suhonen, Raimo; Keskinen, H; Björkstén, F; Vaheri, E; Zitting, A; et al. (1979). "Allergy to Coriander A Case Report". Allergy. 34 (5): 327–330. doi:10.1016/j.fct.2008.11.006. PMID 546248. {{cite journal}}: |access-date= requires |url= (help); Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help); Explicit use of et al. in: |first= (help)
↑ "ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಸೊಪ್ಪಿನ ಉಪಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು". kannadanews.today. October 23, 2021.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ/ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬಗ್ಗೆ ಜನರ ಬಲವಾದ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನ ಲೇಖನ (ಫೆಬ್ರವರಿ, 2009).
ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ/ಕೊತ್ತುಂಬರಿಯನ್ನು ಜನರು ಹೇಗೆ ಆಸ್ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಕುರಿತ ಎನ್‌ಪಿಆರ್ ಕಥನ (ಡಿಸೆಂಬರ್, 2008).
ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ನೋಟ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಅಂಕಣ (ಏಪ್ರಿಲ್, 2010).
ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಸೊಪ್ಪಿನ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು (ಅಕ್ಟೋಬರ್, 2021).

[1] ಕೊರಿಯಾಂಡ್ರಮ್, ಚಾರ್ಲ್‌ಟನ್ ಟಿ. ಲೂಯಿಸ್, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಶಾರ್ಟ್, ಎ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಡಿಕ್ಶನರಿ , ಪರ್ಸ ಯುಸ್‌ನಲ್ಲಿ

[2] 3A1999.04.0057% 3Aentry %3 Dkori%2Fannon κορίαννον,
ಹೆನ್ರಿ ಜಾರ್ಜ್ ಲಿಡ್ಡೆಲ್, ರಾಬರ್ಟ್ ಸ್ಕಾಟ್, ಏ ಗ್ರೀಕ್-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಕ್ಸಿಕಾನ್, ಪೆರ್ಸಯುಸ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಲೈಬ್ರರಿಯಲ್ಲಿ

[3] ಹೆನ್ರಿ ಜಾರ್ಜ್ ಲಿಡ್ಡೆಲ್, ರಾಬರ್ಟ್ ಸ್ಕಾಟ್, ಏ ಗ್ರೀಕ್-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಕ್ಸಿಕಾನ್, ಪೆರ್ಸಯುಸ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಲೈಬ್ರರಿಯಲ್ಲಿ

[3] "ಕೊರಿಯಾಂಡರ್", ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಡಿಕ್ಶನರಿ, 2ನೇ ಆವೃತ್ತಿ, 1989. ಆಕ್ಸ್ ಫೋರ್ಡ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್

[4] [8] ^ ಪ್ಯಾಲಿಯೋಲೆಕ್ಸಿಕೋನ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳ ಪದ ಅಧ್ಯಯನ ಸಾಧನ

[Chad_wick-5] ಜಾನ್ ಚಾಡ್ವಿಕ್, ದಿ ಮೈಸೇನೀಯನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ (ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್: ಯೂನಿರ್ವಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 1976), ಪು. 119

[6] [೧] ರಾಮಚರಣ್, ಸಿ. 1999. ಕ್ಯುಲಾಂಟ್ರೋ: ಎ ಮಚ್ ಯುಟಿಲೈಜ್ಡ್, ಲಿಟ್ಲ್ ಅಂಡರ್‌ಸ್ಟುಡ್ ಹರ್ಬ್. ಪು. 506–509. ಇನ್: ಜೆ. ಜ್ಯಾನಿಕ್ (ಸಂ.), ಪರ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟಿವ್ ಆನ್ ನ್ಯೂ ಕ್ರಾಪ್ಸ್ ಎಂಡ್ ನ್ಯೂ ಯೂಸಸ್. ಎಎಸ್‌ಹೆಚ್ಎಸ್ ಪ್ರೆಸ್, ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾ, ವಿಎ

[7] [೨] ಅಕ್ರೋಸ್ ದಿ ಲ್ಯಾಂಡ್, ಪ್ಯೂಪಲ್ ಆರ್ ಫ್ಯೂಮಿಂಗ್ ಓವರ್ ದಿ ಹರ್ಬ್ (ನೋ, ನಾಟ್ ದಾಟ್ ಒನ್) ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ ಹ್ಯಾಟರ್ಸ್ ಬೂ 'ಫೆಟಿಡ್ ಬಾರ್ಬ್ ಆಫ್ ಗ್ರೀನ್'; ಶ್ರೀ ಸಾರಾಹ್ ರೂಬೆನ್ಸನ್ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಮುಖ ವಿಮರ್ಶಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು

[8] [೩] Archived 2010-11-30 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. uni-graz.at

[9] "dhania". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. 2005. {{cite book}}: Unknown parameter |chapterurl= ignored (help); Unknown parameter |month= ignored (help)

[10] ttps://web.archive.org/web/20040404072132/http://www.crop.cri.nz/psp/broadshe/coriand.htm

[11] [೪] ಗೋಧಿ ಬೀರ್‌ಗಳು

[ZoharyHopf-12] ೧೨.೦ ^೧೨.೧ ಡ್ಯಾನಿಯಲ್ ಜೋಹರಿ ಮತ್ತು ಮೇರಿಯಾ ಹೋಫ್ಫ್, ಡೋಮೆಸ್ಟಿಕೇಶನ್ ಆಫ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ಸ್ ಇನ್ ದಿ ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್, ಥರ್ಡ್ ಎಡಿಶನ್ (ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್: ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್, 2000), ಪು. 205-206

[Chadwick-13] ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Chadwick

[14] ಫ್ರಾಗಿಸ್ಕಾ, ಎಮ್. (2005) ವೈಲ್ಡ್ ಎಂಡ್ ಕಲ್ಟಿವೇಟೆಡ್ ವೆಜೆಟೇಬಲ್ಸ್, ಹರ್ಬ್ಸ್ ಎಂಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಇನ್ ಗ್ರೀಕ್ ಆಂಟಿಕ್ವಿಟಿ. ಎಲ್ವಿರಾನ್‌ಮೆಂಟಲ್ ಆರ್ಕಿಯಾಲಜಿ 10 (1): 73-82

[15] ಆರೋಗ್ಯ ಬೆನಿಫಿಟ್ಸ್ ಕೊತ್ತುಂಬರಿ ಬೀಜಗಳು ಆಫ್

[Tucker,_A.O._1992-16] ೧೬.೦ ^೧೬.೧ ^೧೬.೨ ಟಕರ್, ಎ.ಓ. & ಟಿ. ಡೀಬ್ಯಾಗಿಯೋ. 1992. ಸಿಲಾಂಟ್ರೋ ಅರೌಂಡ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್. ದಿ ಹರ್ಬ್ ಕೊನ್‌ಪಾನಿಯನ್. ಏಪ್ರಿ.-ಮೇ. ಪುಟಗಳು 36-41.

[17] ಹೆಲ್ಲೆ ವಾಂಗೆನ್‌ಸ್ಟೀನ್, ಆನ್ನೆ ಬೆರಿಟ್ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಲ್ಸೆನ್, ಕಾರ್ಲ್ ಎಜಿಲ್ ಮಾಲ್ಟೆರಡ್, "ಆಂಟಿಆಕ್ಸಿಡಾಂಟ್ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಇನ್ ಎಕ್ಸ್‌ಟ್ರಾಕ್ಟ್ಸ್ ಫ್ರೊಮ್ ಕೊರಿಯಾಂಡರ್", ಫುಡ್ ಕೆಮಿಸ್ಟ್ರಿ , ಆ. 88, ಸಂ. 2, ಪು. 293-297, ನವೆ. 2004.

[18] ಇಸಾವೋ ಕ್ಯೂಬೋ et. al., "ಆಂಟಿಬ್ಯಾಕ್ಟಿರಿಯಲ್ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಆಫ್ ಕೋರಿಯಾಂಡರ್ ವೊಲಟೈಲ್ ಕಂಪೌಂಡ್ಸ್ ಅಗೈನೆಸ್ಟ್ ಸಾಲ್ಮೋನೆಲ್ಲಾ ಕೋಲೆರೇಸ್ಯೂಯಿಸ್", ಜೆ. ಅಗ್ರಿಕ್. ಫುಡ್ ಕೆಮಿ. , 2004, 52 (11), ಪು 3329–3332

[19] Emamghoreishi M, Khasaki M, Aazam MF (2005). "Coriandrum sativum: evaluation of its anxiolytic effect in the elevated plus-maze". Journal of Ethnopharmacology. 96 (3): 365–370. doi:10.1016/j.jep.2004.06.022. PMID 15619553. {{cite journal}}: Unknown parameter |unused_data= ignored (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[20] Dawakhana, H (2007). "Coriander: Cure from the Kitchen". hashmi.com. Archived from the original on 2007-06-30. Retrieved 2007-07-18.

[21] "Coriander". PDRHealth. Archived from com/drug_info/nmdrugprofiles/ herbaldrugs /100860.shtml the original on 2007-06-01. Retrieved 2007-07-18. {{cite web}}: Check |url= value (help)

[22] rg/web/20070818114016/http:/ /paridss.usask.c a/specialcrop /commodity/herb_spice/tour/coriander.html "Herbs for the Prairies:Coriander". Saskatchewan Herb and Spice Association. Archived from [http:// paridss. usask.ca/specialcrop/commodity/herb_spice/tour/coriander.html the original] on 2007-08-18. Retrieved 2007-07-18. {{cite web}}: Check |archiveurl= value (help); Check |url= value (help)

[23] "ಅಲಿಸನ್ ಎಮ್ ಗ್ರೇ, ಪೀಟರ್ ಆರ್. ಫ್ಲಾಟ್, "ಇನ್ಸುಲಿನ್-ರಿಲೀಸಿಂಗ್ ಎಂಡ್ ಇನ್ಸುಲಿನ್ ಲೈಕ್ ಆಕ್ಟಿವಿಟಿ ಆಫ್ ದಿ ಟ್ರಡಿಷನಲ್ ಆಂಟಿ-ಡಯಾಬೆಟಿಕ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ ಕೋರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಸ್ಯಾಟಿವಮ್ (ಕೋರಿಯಾಂಡರ್)", ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂಟ್ರಿಷನ್ , ಆ. 81, ಪು. 203-209, (1999)". Archived from the original on 2016-08-25. Retrieved 2024-07-10.

[24] ವಿ. ಚಿತ್ರಾ ಮತ್ತು ಎಸ್ ಲೀಲಮ್ಮ, "ಹೈಪೋಲಿಪಿಡೆಮಿಕ್ ಎಫೆಕ್ಟ್ ಆಫ್ ಕೋರಿಯಾಂಡರ್ ಸೀಡ್ಸ್ (ಕೋರಿಯಾಂಡ್ರಮ್ ಸ್ಯಾಟಿವಂ): ಮೆಕ್ಯಾನಿಸಮ್ ಆಫ್ ಆಕ್ಶನ್", ಪ್ಲಾಂಟ್ ಫುಡ್ ಫಾರ್ ಹ್ಯೂಮನ್ ನ್ಯೂಟ್ರಿಶನ್ (ಫಾರ್ಮರ್ಲೀ ಕ್ವಾಲಿಟೀಸ್ ಪ್ಲಾಂಟೇರಮ್) , ಆ. 51, ಸಂ. 2, ಪು. 167-172, ಜೂನ್, 1997.

[25] EboO DG , Bridts Ch, Mertens MH, Stevens WJ (16 April 2006). "Coriander anaphylaxis in A spice grinder with undetected occupational allergy". Acta Clinica Belgica. 61 (3): 152–156. PMID 16881566. Archived from the original on 2009-01-13. Retrieved 2008-07-11.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[accr-26] Suhonen, Raimo; Keskinen, H; Björkstén, F; Vaheri, E; Zitting, A; et al. (1979). "Allergy to Coriander A Case Report". Allergy. 34 (5): 327–330. doi:10.1016/j.fct.2008.11.006. PMID 546248. {{cite journal}}: |access-date= requires |url= (help); Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help); Explicit use of et al. in: |first= (help)

[27] "ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಸೊಪ್ಪಿನ ಉಪಯೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು". kannadanews.today. October 23, 2021.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]