ಟೀಜನ್ ಬಾಯಿ

ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಟೀಜನ್ ಬಾಯಿ
ಜನನ	(1956-08-08) ೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೫೬ ಗಣಿಯಾರಿ, ದುರ್ಗ್, ಛತ್ತೀಸ್‌ಘಡ್
ವೃತ್ತಿ	ಪಂದವಾಣಿ ಜಾನಪದ ಗಾಯಕಿ
ಸಂಗಾತಿ	ತುಕ್ಕ ರಾಮ್
ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು	ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ೨೦೧೯ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ೨೦೦೩ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ೧೯೮೭ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೫ ಫುಕೋಕಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೧೮

ಟೀಜನ್ ಬಾಯಿ (ಜನನ ೨೪ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೫೬) ಚತ್ತೀಸ್ ಗಢದಿಂದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆ ರೂಪವಾದ ಪಾಂಡವಾನಿ ಪ್ರತಿಪಾದಕ, ಇದರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಮಹಾಭಾರತದ ಕಥೆಗಳನ್ನು, ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಮೇಳಗಳೊಂದಿಗೆ.

ಆಕೆಗೆ ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಶ್ರೀ, ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಭೂಷಣ, ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ್ ನಾಟಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಗೀತ್ ನಾಟಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿ, ಭಾರತದ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್, ಡಾನ್ಸ್ & ಡ್ರಾಮ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ತೆಜನ್ ಬಾಯಿ, ಭಿಲಾಯನ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ೧೪ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಉತ್ತರಕ್ಕಿರುವ ಗಾನನಾರಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ, ಚುರುಕ್ ಲಾಲ್ ಪರಧಿ ಮತ್ತು ಅವನ ಪತ್ನಿ ಸುಖ್ ವಾತಿ ಅವರಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು. ಆಕೆ ಛತ್ತೀಸ್ ಗಢ ರಾಜ್ಯದ ಪರಧಿ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವಳು.

ತನ್ನ ಐವರು ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ, ತನ್ನ ಸೋದರತಾತ ಬ್ರಿಜಲಾಲ್ ಪ್ರಹಾಯ್, ಚತ್ತೀಜಿಗರ್ಹಿ ಬರಹಗಾರ ಸಬಲ್ ಸಿಂಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ಬರೆದ ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ಪಠಿಸ್ಗರ್ಹಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಪಠಿಸಿ ತಕ್ಷಣ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನ ವಹಿಸಿದರು. ಅವಳು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಬಹಳ ಬೇಗನೇ ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾಳೆ, ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಉಮದ್ ಸಿಂಗ್ ದೇಶ್ ಮುಖ್ ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ.

ವೃತ್ತಿ

೧೩ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನೆರೆಯ ಹಳ್ಳಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಟೀಜನ್ ಬಾಯಿ ನೀಡಿದಳು, ಚಂದ್ರಖುರಿ (ದುರ್ಗ್) ಗೆ ೧೦ ರೂ., ' ಪಾಂಡವರಾಣಿ ' ಯ ಕಲಿಕ್ ಷಲಿ (ಶೈಲಿ) ಯಲ್ಲಿ ಹಾಡುತ್ತಾ, ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಸ್ತ್ರೀಯರು, ಕುಳಿತ ಶೈಲಿಯಲ್ಲೇ, ವೇದವತಿ ಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಟೀಜನ್ ಬಾಯಿ ತನ್ನ ವಿಲಕ್ಷಣ ಗುಟಗುಟ್ಟುವ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಜೋರಾಗಿ ಹಾಡುತ್ತಾ ನಿಂತನು, ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿವರೆಗೂ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಳು, ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಪುರುಷರು ಮಾತ್ರ್ ಇದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದರು, ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕೊಡಲು ಆಹ್ವಾನಗಳು ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದಳು.

ಆಕೆಯ ದೊಡ್ಡ-ಒಡವೆ ಬಂದದ್ದು, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ರಂಗಭೂಮಿ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಹಬೀಬ್ ತನ್ವೀರ್ ಆಕೆಯ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ, ಅಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾಗಾಂಧಿ ಅವರಿಗೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಳು. ಸಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಲಭಿಸಿತು, ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಶ್ರೀ, ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ್ ನಾಟಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಮತ್ತು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ.

೧೯೮೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲ್ಯಾಂಡ್, ಜರ್ಮನಿ, ಟರ್ಕಿ, ಟ್ಯುನಿಷಿಯಾ, ಮಾಲ್ಟಾ, ಸೈಪ್ರಸ್, ರೊಮೇನಿಯಾ ಮತ್ತು ಮಾರಿಷಸ್ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಸಂಚರಿಸಿದರು. ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದ ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಟಿವಿ ಸರಣಿ ಭಾರತ್ ಏಕ್ ಖೋಜ್ ನಲ್ಲಿ ಮಹಾಭಾರತದಿಂದ ಕ್ರಮವಿಧಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು.

ಇಂದು ಟೀಜನ್ ಬಾಯಿ ತನ್ನ ಅನನ್ಯ ಜಾನಪದ ಗಾಯನ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ಧ್ವನಿಯಿಂದ ಜಗತ್ತನ್ನು, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ರಂಜಿಸುತ್ತಾ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಾ, ಕಲೆಯ ಪಸರನ್ನು ಹರಡುತ್ತಾ ಇದ್ದಾರೆ. ತನ್ನ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಯುವಪೀಳಿಗೆಗೆ ದಾಟಿಸುತ್ತ ಮಾದರಿ ಆಗಿದ್ದಾರೆ.

ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ೧೨ ರ ಹರೆಯದ ಆಕೆ ವಿವಾಹಿತರಾಗಿದ್ದರೂ, ' ಪರಧಿ ' ಬುಡಕಟ್ಟಿನವರು, ಪಾಂಡವಾನಿ ಎಂಬ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ಕಲೆ ಯನ್ನು ಕಲಿಯಲ್ಲು ಮತ್ತು ಹಾಡಲು, ಸಮಾಜವನ್ನು ಎದುರು ಹಾಕಿಕೊಂಡರು. ಅವಳು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಸಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಪಾಡಿಗೆ ತಾನು ಜೀವನ ಸಾಗಿಸಿದಳು. ಪಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರವನ್ನು ನೆರೆಹೊರೆಯವರಿಂದ ಎರವಲು ಪಡೆದು, ಆದರೂ ಅವಳ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಬಿಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಆಕೆಯು ಎಂದಿಗೂ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಗಂಡನ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ನಂತರ ವಿಭಜನೆ (ವಿಚ್ಛೇದನ) ಮಾಡಿದಳು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ಮದುವೆಯಾಗಿ ನಂತರ ಅಜ್ಜಿಯಾಯಿತು.

ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣಾ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಪಾಂಡವಾನಿ ಎಂದರೆ, ' ಮಹಾಭಾರತ ' ದ ಪೌರಾಣಿಕ ಸಹೋದರರಾದ ಪಾಂಡವರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಅಕ್ಷರಶಃ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೈನ ಅಥವಾ ತಂಬೂರ ಎಂಬ ವಾದ್ಯ ನುಡಿಸಿ, ಹಾಡುತ್ತಾನೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಇನ್ನೊಂದರಲ್ಲಿ ಕರ್ತಾಲ್. ಅಭಿನಯವು ಮುಂದುವರಿದಂತೆ, ತಂಬೂರಾ ಅವಳ ಏಕೈಕ ಪ್ರಾಪ್ ಆಗುತ್ತಾನೆ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಗಿಡ, ಭೀಮನ ದಂಡೆ ಅಥವಾ ಅರ್ಜುನನ ಬಿಲ್ಲು ಅಥವಾ ರಥವನ್ನು ಮೂರ್ತಿಸುವುದು, ಇತರ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ದ್ರೌಪದಿಯ ಕೂದಲುಗಳಾಗಿ, ಆಕೆ ವಿವಿಧ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಆಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನಾಡಿ. ಅವಳ ಪ್ರಶಂಸೆಗೊಳಗಾದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳೆಂದರೆ, ದ್ರೌಪದಿ ಚಿರಹರಣ, ದುಶ್ಯಾಸನ ವದ್ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭೀಷ್ಮ ಮತ್ತು ಅರ್ಜುನರ ಕಾಳಗ.