ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌

William Blake
William Blake
	William Blake in an 1807 portrait by Thomas Phillips.
ಜನನ	೨೮ ನವೆಂಬರ್ ೧೭೫೭; London, England
ಮರಣ	12 August 1827 (aged 69); London, England
ವೃತ್ತಿ	Poet, Painter, Printmaker, copy editing
ಪ್ರಕಾರ/ಶೈಲಿ	Visionary, Poetry
ಸಾಹಿತ್ಯ ಚಳುವಳಿ	Romanticism
ಪ್ರಮುಖ ಕೆಲಸ(ಗಳು)	Songs of Innocence and of Experience, The Marriage of Heaven and Hell, The Four Zoas, Jerusalem, Milton a Poem
	ಪ್ರಭಾವಗಳು The Bible, Dante Alighieri, John Milton, Emanuel Swedenborg, Jakob Böhme, Mary Wollstonecraft;
	ಪ್ರಭಾವಿತರು William Butler Yeats, Hart Crane, Kahlil Gibran, Allen Ginsberg, ; John Gardner, Clive Barker, Kenzaburo Oe;

ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ (1757ರ ನವೆಂಬರ್‌‌‌ 28ರಿಂದ – 1827ರ ಆಗಸ್ಟ್‌‌ 12ರವರೆಗೆ) ಒಬ್ಬ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌‌‌ ಕವಿ, ಚಿತ್ರಕಾರ, ಮತ್ತು ನಕಾಸೆಗಾರನಾಗಿದ್ದ. ತನ್ನ ಜೀವಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೇನೂ ದೊಡ್ಡದಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡದಿದ್ದ ಬ್ಲೇಕ್‌, ರಮ್ಯತಾವಾದಿ ಯುಗದ ಕವಿತೆ ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಗೋಚರ ಕಲೆಗಳ ವಲಯಗಳ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಓರ್ವ ಮೂಲಪುರುಷನೆಂದು ಈಗ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯಂಥ ಕಾವ್ಯವು "ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌‌‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಓದಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾವ್ಯದ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತನ್ನ ಅರ್ಹತೆ ಅಥವಾ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತೆಯ ಅದೇ ಅಂಶದಲ್ಲಿ" ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.^[೧] ಅವನ ದೃಷ್ಟಿಗೋಚರ ಕಲಾನೈಪುಣ್ಯವನ್ನು ಕಂಡ ಓರ್ವ ಸಮಕಾಲೀನ ಕಲಾ ವಿಮರ್ಶಕನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕುರಿತು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ: "ಬ್ರಿಟನ್‌ ಹಿಂದೆ ರೂಪಿಸಿರುವ ಮಹಾನ್‌ ಕಲಾವಿದರ ಪೈಕಿ ಆತ ತುಂಬಾ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವವನು".^[೨] ಫೆಲ್‌ಫಾಮ್‌‌ನಲ್ಲಿ^[೩] ಆತ ಕಳೆದ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವನವನ್ನು ಆತ ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದನಾದರೂ, ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಸಂಚಯವನ್ನು ಅವನು ರಚಿಸಿದ. ಇದು "ದೇವರ ದೇಹ"^[೪] ಅಥವಾ "ಮಾನವನ ಸ್ವಂತ ಅಸ್ತಿತ್ವ"ದ ಕುರಿತಾದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.^[೫]

ತನ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿ-ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳಿಂದಾಗಿ ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನರಿಂದ ಹುಚ್ಚ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ತನ್ನ ಅರ್ಥವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೃಜನಶೀಲತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಕೃತಿಯೊಳಗೆ ಕಂಡುಬರುವ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಅತೀಂದ್ರಿಯ ವಿಚಾರದ ಗುಪ್ತವಾಹಿನಿಗಳಿಂದಾಗಿ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಬಂದ ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾವ್ಯವು 18ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಬೃಹತ್‌ ಪ್ರಮಾಣದ ಗೋಚರಿಸುವಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ, ರಮ್ಯತಾವಾದಿ ಆಂದೋಲನ ಹಾಗೂ "ರಮ್ಯತಾವಾದಿ-ಪೂರ್ವದ"^[೬] ಆಂದೋಲನಗಳೆರಡರ ಭಾಗವಾಗಿಯೂ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಬೈಬಲ್‌ ಕುರಿತು ಪೂಜ್ಯಭಾವವನ್ನು ಚರ್ಚ್‌ ಆಫ್‌ ಇಂಗ್ಲಂಡ್‌ ಕುರಿತು ವಿರುದ್ಧವಾದವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಬ್ಲೇಕ್‌, ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾದ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಷ್ಟೇ^[೭] ಅಲ್ಲದೇ ಜಾಕೋಬ್‌ ಬೋಹ್ಮೆ ಮತ್ತು ಎಮ್ಯಾನ್ಯುಯೆಲ್‌ ಸ್ವೀಡನ್‌ಬೋರ್ಗ್‌‌‌‌‌ರಂಥ ಚಿಂತಕರ ಆದರ್ಶಗಳು ಮತ್ತು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿದ್ದ.^[೮]

ಚಿರಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಈ ಪ್ರಭಾವಗಳಿದ್ದಾಗ್ಯೂ, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಕೃತಿಯ ವಿಲಕ್ಷಣತೆಯು ಅವನನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. 19ನೇ ಶತಮಾನದ ವಿದ್ವಾಂಸನಾದ ವಿಲಿಯಂ ರೊಸ್ಸೆಟ್ಟಿ ಎಂಬಾತ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನನ್ನು ಓರ್ವ "ಖ್ಯಾತಿವೆತ್ತ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿ"ಯಾಗಿ^[೯] ಮತ್ತು "ಪೂರ್ವವರ್ತಿಗಳಿಂದ ಪೂರ್ವಭಾವಿಯಾಗಿ ಅರಿಯಲ್ಪಡದ ಓರ್ವ ಮನುಷ್ಯನಾಗಿ, ಸಮಕಾಲೀನರೊಂದಿಗೆ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲ್ಪಡಬಾರದವನಾಗಿ, ಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವ ಅಥವಾ ಸುಲಭವಾಗಿ ಊಹಿಸಬಹುದಾದ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲ್ಪಡಬಾರದವನಾಗಿ" ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ.^[೧೦]

ಪೀಟರ್‌ ಮಾರ್ಷಲ್‌ ಎಂಬ ಚರಿತ್ರಕಾರ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಸಮಕಾಲೀನನಾದ ವಿಲಿಯಂ ಗಾಡ್ವಿನ್‌ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ನನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಅರಾಜಕತಾವಾದದ ಅಗ್ರಗಾಮಿಗಳ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬನೆಂಬಂತೆ ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದ್ದಾನೆ.^[೧೧]

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ

ಇಂಗ್ಲಂಡ್‌ನ ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ 28 ಬ್ರಾಡ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಧ್ಯಮ-ವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ 1757ರ ನವೆಂಬರ್‌‌‌ 28ರಂದು ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಜನಿಸಿದ. ಏಳು ಮಕ್ಕಳ ಪೈಕಿ^[೧೨]^[೧೩] ಅವನು ಮೂರನೆಯನವನಾಗಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಈ ಏಳು ಮಕ್ಕಳ ಪೈಕಿ ಇಬ್ಬರು ಶೈಶವದಲ್ಲಿಯೇ ಮರಣಹೊಂದಿದ್ದರು. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ತಂದೆಯಾದ ಜೇಮ್ಸ್‌ ಓರ್ವ ಕಸೂತಿಬಟ್ಟೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಯಾಗಿದ್ದ.^[೧೩] ವಿಲಿಯಂ ಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ತಾಯಿಯಾದ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ರೈಟ್‌ ಆರ್ಮಿಟೇಜ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ಳಿಂದ ಆತ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದ‌‌.^[೧೪] ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಕುಟುಂಬಿಕರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚಿನ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪದವರಾಗಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಅವರು ಮೊರಾವಿಯನ್‌ ಚರ್ಚಿನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಹಳ ಮುಂಚಿನಿಂದಲೂ ಬೈಬಲ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮೇಲೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅವನ ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ಒಂದು ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಸೆಲೆಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು.

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ತಂದೆಯು ಅವನಿಗಾಗಿ ಖರೀದಿಸಿ ತರುತ್ತಿದ್ದ ಗ್ರೀಕ್‌ ಪ್ರಾಚೀನ ವಸ್ತುಗಳ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳ ನಕಲುಗಳ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಶುರುಮಾಡಿದ. ಯಥಾರ್ಥದ ರೇಖಾಚಿತ್ರ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಪಾಠವನ್ನು ಆಗ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ, ರಾಫೆಲ್‌, ಮೈಕೆಲ್ಯಾಂಜೆಲೊ, ಮಾರ್ಟೆನ್‌ ಹೀಮ್‌ಸ್ಕೆರ್ಕ್‌ ಮತ್ತು ಆಲ್‌ಬ್ರೆಕ್ಟ್‌ ಡ್ಯೂರೆರ್‌‌‌‌‌ ಇವರೇ ಮೊದಲಾದವರ ಕೃತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲಾ ಸ್ವರೂಪಗಳೆಡೆಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡ. ಅವನಲ್ಲಿದ್ದ ಹಟಮಾರಿಯಾದ ಮನೋಧರ್ಮದ ಕುರಿತು ಅರಿವಿದ್ದ ಅವನ ಹೆತ್ತವರು, ಅವನನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿಸದೆ ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ರೇಖನಚಿತ್ರದ ತರಗತಿಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದರು. ತನ್ನದೇ ಆಯ್ಕೆಯ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಆತ ಉತ್ಸುಕತೆಯಿಂದ ಓದಿಕೊಂಡ. ಈ ಸಮಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಕಾರದೊಳಗೂ ಒಳಹೊಕ್ಕು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಶುರುಮಾಡಿದ; ಅವನ ಆರಂಭಿಕ ಕೃತಿಯು ಬೆನ್‌ ಜಾನ್ಸನ್‌ ಮತ್ತು ಎಡ್ಮಂಡ್‌ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್‌‌ ಮೊದಲಾದವರ ಕುರಿತಾದ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ.

ಬೆಸೈರ್‌‌ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತಿ

1772ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ 4ರಂದು, ಗ್ರೇಟ್‌ ಕ್ವೀನ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌‌‌ನ ಜೇಮ್ಸ್‌‌ ಬೆಸೈರ್‌‌ ಎಂಬ ಕೆತ್ತನೆಗಾರನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಏಳುವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯ ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತಿಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಸೇರಿಕೊಂಡ.^[೧೩] ಈ ಅವಧಿಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ತನ್ನ 21ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಅವನೊಬ್ಬ ವೃತ್ತಿಪರ ಕೆತ್ತನೆಗಾರನಾಗುವುದಿತ್ತು. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತಿಯ ಸಮಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಬ್ಬರ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಭೇದ ಅಥವಾ ತಿಕ್ಕಾಟವು ನಡೆದಿರುವುದರ ಕುರಿತು ಯಾವುದೇ ದಾಖಲೆಯೂ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪೀಟರ್‌ ಅಕ್ರೋಯ್ಡ್‌ ಎಂಬಾತನ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ನಂತರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಲಾತ್ಮಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಎದುರಾಳಿಗಳ ಒಂದು ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಸೈರ್‌‌ನ ಹೆಸರನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ ಬ್ಲೇಕ್‌, ಆಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ಹೊಡೆದುಹಾಕಿದ.^[೧೫] ಇದನ್ನು ಬದಿಗೊತ್ತಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಬೆಸೈರ್‌‌ನ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯ ಶೈಲಿಯು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ^[೧೬] ಹಳೆಯ-ಮಾದರಿಯದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶೈಲಿಗೆ ಸೇರಿತ್ತು ಮತ್ತು ಹಳತಾಗಿ ಹೋಗಿದ್ದ ಈ ಸ್ವರೂಪದ ಕುರಿತು ಬ್ಲೇಕ್‌ ನೀಡಿದ ಸೂಚನೆಯು, ಕೆಲಸವನ್ನು ಕೈವಶ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ತನ್ನ ನಂತರದ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಹಾನಿಕರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿರಬಹುದು.

ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಗೋಥಿಕ್‌ ಚರ್ಚುಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಕಲುಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರಲು ತನ್ನ ಶಿಷ್ಯನನ್ನು ಬೆಸೈರ್‌ ಕಳಿಸಿದ (ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಹಾಗೂ ಅವನ ಸಹವರ್ತಿ ಶಿಷ್ಯನಾದ ಜೇಮ್ಸ್‌‌ ಪಾರ್ಕರ್ ಎಂಬಾತನ ನಡುವಿನ ಒಂದು ಜಗಳವನ್ನು ಮುರಿಯುವ ಸಲುವಾಗಿ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದರ ಸಾಧ್ಯತೆಯೂ ಇದೆ), ಮತ್ತು ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿನಿಸ್ಟರ್‌ ಆಬೆಯಲ್ಲಿನ ಅವನ ಅನುಭವಗಳು ತನ್ನದೇ ಆದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಶೈಲಿ ಹಾಗೂ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿದವು; ಅವನಿದ್ದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಾಕವಚದ ಉಡುಪುಗಳು, ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯ ಪ್ರತಿಕೃತಿಗಳು ಹಾಗೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಬಣ್ಣಗಳ ಮೇಣದ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಇವೇ ಮೊದಲಾದವುಗಳಿಂದ ಅಬೆಯು ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌ ಈ ಕುರಿತು ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತಾ, "ಬಣ್ಣಗುಂದಿದ ಉಜ್ಜ್ವಲತೆ ಮತ್ತು ಬಣ್ಣದ ಕುರಿತಾಗಿರುವುದು ಅತ್ಯಂತ ತಕ್ಷಣದ ಛಾಪು ಆಗಿರುತ್ತಿತ್ತು" ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ.^[೧೭] ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಬೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನ ಸಮಯವನ್ನು ರೇಖಾಚಿತ್ರ ರಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ, ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿನಿಸ್ಟರ್‌ ಶಾಲೆಯ ಹುಡುಗರು ಆಗೊಮ್ಮೆ ಈಗೊಮ್ಮೆ ಅವನನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಲ್ಲೊಬ್ಬ ಬ್ಲೇಕ್‌ನನ್ನು ಎಷ್ಟೊಂದು "ಪೀಡಿಸಿದ" ಎಂದರೆ ಒಂದು ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಆ ಹುಡುಗನನ್ನು ಬಡಿದು ಒಂದು ಅಟ್ಟಣಿಗೆಯಿಂದ ನೆಲಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿ, "ಅದರ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಭಯಂಕರವಾದ ರಭಸದೊಂದಿಗೆ ಅವನು ಬಿದ್ದ".^[೧೮] ಅಬೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪಾದ್ರಿಗಳ ಒಂದು ಮಹಾನ್‌ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅವಲೋಕಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬ್ಲೇಕ್‌, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, "ಸರಳಗೀತೆ ಹಾಗೂ ಸ್ತುತಿಗಾನದ ಪಠಣವನ್ನು" ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡ.

ದಿ ರಾಯಲ್‌ ಅಕಾಡೆಮಿ

1779ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 8ರಂದು, ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಓಲ್ಡ್‌ ಸಾಮರ್‌‌ಸೆಟ್‌ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ರಾಯಲ್‌ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಓರ್ವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡ. ಅವನ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಷರತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಶುಲ್ಕಪಾವತಿಯ ಅಗತ್ಯವೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಆರು-ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಾದ್ಯಂತದ ತನ್ನ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ತಾನೇ ಒದಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಆತ, ಅಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ಶೈಲಿ ಎಂದು ತನ್ನಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಶಾಲೆಯ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾದ ಜೋಶುವಾ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ ಎಂಬಾತನಿಂದ ಸಮರ್ಥಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ರೂಬೆನ್ಸ್‌‌‌ನಂಥ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರಕಾರರ ಚಿತ್ರಶೈಲಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದ. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಕಲೆಯೆಡೆಗಿನ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ನ ವರ್ತನೆಯನ್ನು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ "ಸಾಮಾನ್ಯ ಸತ್ಯ" ಮತ್ತು "ಸಾಮಾನ್ಯ ಸೌಂದರ್ಯ"ದ ಕುರಿತಾದ ಅವನ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಸಹ್ಯಪಡಲಾರಂಭಿಸಿದ. ಡಿಸ್‌ಕ್ಲೋಷರ್ಸ್‌‌ ಎಂಬ ತನ್ನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ ಈ ಕುರಿತು ಬರೆಯುತ್ತಾ, "ಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ವರ್ಗೀಕರಿಸುವಿಕೆಗಾಗಿ ಅಮೂರ್ತೀಕರಣಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೊಳಿಸುವುದು, ಮಾನವ ಮನಸ್ಸಿನ ಮಹಾನ್‌ ಘನತೆಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ; ಈ ಕುರಿತು ತನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪ್ರತಿಯಲ್ಲಿ ಅಂಚಿನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ ಬ್ಲೇಕ್‌, "ಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಿಸುವುದೆಂದರೆ ಅದು ಮುಟ್ಠಾಳನಾದಂತೆ; ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವೇ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಹೆಚ್ಚುಗಾರಿಕೆಯೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ" ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ.^[೧೯] ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುವ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ನ ದೀನತೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಇಷ್ಟಪಡಲಿಲ್ಲ. ಈ ದೀನತೆಯು ಆಷಾಢಭೂತಿತನದ ಒಂದು ರೂಪ ಎಂಬುದು ಅವನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ನ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ತೈಲ ವರ್ಣಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರಭಾವಗಳಾದ ಮೈಕೆಲ್ಯಾಂಜೆಲೊ ಮತ್ತು ರಾಫೆಲ್‌‌‌ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಖಚಿತತೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಆರಿಸಿಕೊಂಡ.

ಡೇವಿಡ್‌ ಬಿಂಡ್‌ಮನ್‌ ಸೂಚಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ ಕಡೆಗಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ವೈಷಮ್ಯಕ್ಕೆ ಅಧ್ಯಕ್ಷನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಅಷ್ಟೊಂದು ಕಾರಣವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ (ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನಂತೆಯೇ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ ಕೂಡಾ ಭೂದೃಶ್ಯ ಚಿತ್ರಣ ಮತ್ತು ಭಾವಚಿತ್ರ ರಚನಾಕಲೆಗಳಿಗಿಂತ ಇತಿಹಾಸ ವರ್ಣಚಿತ್ರವು ಮಹತ್ವದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದ), ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ "ತನ್ನ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಆಚರಣೆಗೆ ತಾನು ತರದಿರುವ ಅವನ ಆಷಾಢಭೂತಿತನಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ" ಈ ವೈಷಮ್ಯವು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತ್ತು.^[೨೦] ರಾಯಲ್‌ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಸಲು ಬ್ಲೇಕ್‌ ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ ವಿಮುಖತೆಯನ್ನೇನೂ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. 1780 ಮತ್ತು 1808ರ ನಡುವಣ ಆರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆತ ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು.

ಗೋರ್ಡಾನ್‌‌ ಹಿಂಸಾಚಾರಗಳು

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಮೊದಲ ಜೀವನಚರಿತ್ರಕಾರನಾದ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌ ದಾಖಲಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, 1780ರ ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗ್ರೇಟ್‌ ಕ್ವೀನ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿನ ಬೆಸೈರ್‌‌ನ ಮಳಿಗೆಯ ಕಡೆಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿರುವಾಗ, ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ನ್ಯೂಗೇಟ್‌ ಸೆರೆಮನೆಗೆ ಲಗ್ಗೆಹಾಕಿದ ಕ್ರೋಧಾವೇಶದಿಂದ ಎಗರಾಡುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಜನಜಂಗುಳಿಯಿಂದ ಅವನು ತಳ್ಳಿಕೊಂಡು ಹೋಗಲ್ಪಟ್ಟ‌.^[೨೧] ಬಾಚು ಸನಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಎಲೆಗುದ್ದಲಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೆರೆಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಮಾಡಿದ ಅವರು, ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಿದರು, ಮತ್ತು ಒಳಗಿದ್ದ ಸೆರೆವಾಸಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಿದರು. ಈ ದಾಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಸದರಿ ಜನಜಂಗುಳಿಯ ಮುಂಭಾಗದ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಎಂದು ವರದಿಯಾಯಿತು. ರೋಮನ್‌ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕ್‌ ಮತಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡುವ ಒಂದು ಸಂಸದೀಯ ಮಸೂದೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದ ಈ ಹಿಂಸಾಚಾರಗಳು, ನಂತರದಲ್ಲಿ ಗೋರ್ಡಾನ್‌‌ ಹಿಂಸಾಚಾರಗಳು ಎಂದೇ ಚಿರಪರಿಚಿತವಾದವು. IIIನೇ ಜಾರ್ಜ್‌ನ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಕಾನೂನು ರಚನೆಯ ಒಂದು ಕೋಲಾಹಲಕ್ಕೆ ಅವು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ್ದೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಮೊದಲ ಆರಕ್ಷಕ ಪಡೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಗೂ ಕಾರಣವಾದವು.

ಸದರಿ ಜನಸಂದಣಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ "ಬಲವಂತವಾಗಿ" ಬರಬೇಕಾಯಿತು ಎಂಬ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌ನ ಸಮರ್ಥನೆಯಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಸಹ, ಸದರಿ ಜನಸಂದಣಿಯಲ್ಲಿ ಆತ ಹಿಂದುಮುಂದು ನೋಡದೆ ಆವೇಗದಿಂದ ಭಾಗವಹಿಸಿದ, ಅಥವಾ ಒಂದು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ನಡೆಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ ಎಂದು ಕೆಲವೊಂದು ಜೀವನಚರಿತ್ರಕಾರರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.^[೨೨] ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ವಾದಿಸುವ ಜೆರೋಮ್‌ ಮೆಕ್‌ಗನ್‌, ಸದರಿ ಹಿಂಸಾಚಾರಗಳು ಪ್ರಗತಿವಿರೋಧಿಯಾಗಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ಆ ಘಟನೆಗಳು ಬ್ಲೇಕ್‌ನಲ್ಲಿ "ಜುಗುಪ್ಸೆ"ಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿರಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ‌‌.^[೨೩]

ಮದುವೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ

1782ರಲ್ಲಿ, ಮುಂದೆ ತನ್ನ ಆಶ್ರಯದಾತನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುವವನಾಗಿದ್ದ ಜಾನ್‌ ಫ್ಲಾಕ್ಸ್‌ಮನ್‌ ಎಂಬಾತನನ್ನು, ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವವಳಾಗಿದ್ದ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ಬೌಚರ್‌ ಎಂಬಾಕೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಸಂಧಿಸಿದ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಮದುವೆ ಪ್ರಸ್ತಾವದ ನಿರಾಕರಣೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನಗೊಂಡಿದ್ದ ಸಂಬಂಧವೊಂದರಿಂದ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ. ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ಹಾಗೂ ಆಕೆಯ ಹೆತ್ತವರಿಗಾಗಿ ತನ್ನ ಹೃದಯ ವಿದ್ರಾವಕವಾದ ಕಥೆಯನ್ನು ವಿವರಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೇಳಿದ ನಂತರ ಅವನು, "ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ನೀನು ಕನಿಕರಪಡುತ್ತೀಯಾ?" ಎಂದು ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ಳನ್ನು ಕೇಳಿದ. ಅವಳು ಹೌದೆನ್ನುವಂತೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದಾಗ, "ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಾನು ನಿನ್ನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವೆ" ಎಂದು ಅವನು ಘೋಷಿಸಿದ. ತನಗಿಂತ ಐದು ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಚಿಕ್ಕವಳಾಗಿದ್ದ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ಳನ್ನು ಬ್ಯಾಟರ್‌ಸೀಯಲ್ಲಿನ ಸೇಂಟ್‌ ಮೇರಿಯ ಚರ್ಚಿನಲ್ಲಿ 1782ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ 18ರಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಮದುವೆಯಾದ. ಅನಕ್ಷರಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ತನ್ನ ಮದುವೆ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ಒಂದು 'X' ಗುರುತನ್ನು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಸಹಿಮಾಡಿದಳು. ಸದರಿ ಮದುವೆಯ ಮೂಲ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ಈಗಲೂ ಸಹ ಚರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾದ ಬಣ್ಣಹಾಕಿದ-ಗಾಜನ್ನು 1976 ಮತ್ತು 1982ರ ನಡುವೆ ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು.^[೨೪] ನಂತರ, ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ಗೆ ಓದುವುದು ಹಾಗೂ ಬರೆಯುವುದನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅವಳನ್ನು ಓರ್ವ ಕೆತ್ತನೆಗಾರಳಾಗುವಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದ. ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನ ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಹಲವಾರು ದುರದೃಷ್ಟಕರ ಸಂಗತಿಗಳಾದ್ಯಂತ ಅವನು ತನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು ಹೋಗುವಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಮೂಲಕ, ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಜೀವಮಾನಪರ್ಯಂತ ಒಂದು ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಒತ್ತಾಸೆಯಾಗಿ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ತನ್ನನ್ನು ಸಾಬೀತುಮಾಡಿಕೊಂಡಳು.

ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಲ್ಲೊಬ್ಬನಾದ ಜಾರ್ಜ್‌ ಕುಂಬರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಎಂಬಾತ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕೃತಿಯ ಓರ್ವ ಅಭಿಮಾನಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ. ಪೊಯೆಟಿಕಲ್‌ ಸ್ಕೆಚಸ್‌ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮೊದಲ ಕವನ ಸಂಗ್ರಹವು ಸುಮಾರು 1783ರಲ್ಲಿ^[೨೫] ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಮರಣದ ನಂತರ ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ಅವನ ಸೋದರ ರಾಬರ್ಟ್‌ 1784ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುದ್ರಣ ಮಳಿಗೆಯನ್ನು ತೆರೆದರು, ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಸುಧಾರಣಾವಾದಿ ಪ್ರಕಾಶಕನಾದ ಜೋಸೆಫ್‌ ಜಾನ್ಸನ್‌ ಎಂಬಾತನೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸವನ್ನು ಶುರುಮಾಡಿದರು. ಆ ಕಾಲದ ಅನೇಕ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌‌‌ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿ ಭಿನ್ನಮತೀಯರಿಗೆ ಜಾನ್ಸನ್‌ನ ಮನೆಯು ಒಂದು ಭೇಟಿಯ-ತಾಣವಾಗಿತ್ತು. ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜೋಸೆಫ್‌ ಪ್ರೀಸ್ಟ್ಲಿ, ದಾರ್ಶನಿಕ ರಿಚಡ್‌ ಪ್ರೈಸ್‌, ಕಲಾವಿದ ಜಾನ್‌ ಹೆನ್ರಿ ಫ್ಯುಸೆಲಿ ^[೨೬], ಮುಂಚಿನ ಸ್ತ್ರೀಸಮಾನತಾವಾದಿ ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಥಾಮಸ್‌ ಪೇನ್‌ ಇವರೇ ಮೊದಲಾದವರು ಈ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದರು. ವಿಲಿಯಂ ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್‌ ಹಾಗೂ ವಿಲಿಯಂ ಗಾಡ್ವಿನ್‌ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಕ್ರಾಂತಿ ಹಾಗೂ ಅಮೆರಿಕಾದ ಕ್ರಾಂತಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಮಹಾನ್‌ ಭರವಸೆಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಒಂದು ಐಕಮತ್ಯದಲ್ಲಿ ಫ್ರಿಜಿಯನ್‌ ಟೋಪಿಯೊಂದನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದ. ಆದರೆ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂದ ಭಯದ ಅಧಿಪತ್ಯ ಹಾಗೂ ರೋಬಸ್‌ಪಿಯರೆಯ ಉಗಮದೊಂದಿಗೆ ಅವನು ಹತಾಶ ಸ್ಥಿತಿಗೀಡಾದ. 1784ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ ಐಲೆಂಡ್‌ ಇನ್‌ ದಿ ಮೂನ್‌ ಎಂಬ ತನ್ನ ಅಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದ್ದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನೂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ರಚಿಸಿದ.

ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಎಂಬಾಕೆಯ ಒರಿಜಿನಲ್‌ ಸ್ಟೋರೀಸ್‌ ಫ್ರಂ ರಿಯಲ್‌ ಲೈಫ್‌ (1788; 1791) ಎಂಬ ಕೃತಿಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಟ್ಟ. ಲೈಂಗಿಕ ಸಮಾನತೆ ಹಾಗೂ ಮದುವೆಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಕೆಲವೊಂದು ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳನ್ನು ಅವರು ಹಂಚಿಕೊಂಡಂತೆ ಕಂಡರೂ ಸಹ, ಅವರು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ ಸಾಬೀತುಮಾಡುವ ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಯೂ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. 1793ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ವಿಷನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಡಾಟರ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಆಲ್ಬಿಯಾನ್‌ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಬಲವಂತದ ಕನ್ಯತ್ವ ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿರಹಿತ ಮದುವೆಯ ಕ್ರೂರ ಅಸಂಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಖಂಡಿಸಿದ ಮತ್ತು ಆತ್ಮತೃಪ್ತಿಯ ಅಥವಾ ತನ್ನ ಆಶೋತ್ತರಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಹಿಳೆಯರ ಹಕ್ಕನ್ನು ಅವನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದ.

ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಚ್ಚುವಿಕೆ

1788ರಲ್ಲಿ, ತನ್ನ 31ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಚ್ಚುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಶುರುಮಾಡಿಕೊಂಡ. ತನ್ನ ಸುದೀರ್ಘವಾದ 'ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಗಳು' ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಆಚಾರ್ಯಕೃತಿಯಾದ "ಬೈಬಲ್‌" ಸೇರಿದಂತೆ, ತನ್ನ ಪುಸ್ತಕಗಳು, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು, ಕರಪತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ತನ್ನ ಕವನಗಳ ಪೈಕಿ ಬಹುಪಾಲನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅವನು ಬಳಸಿಕೊಂಡ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಮುದ್ರಣ ಎಂದೂ, ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಅಥವಾ ಮುದ್ರಿತ ವಿಷಯಗಳೆಂದೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಆಮ್ಲ-ನಿರೋಧಕ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಲೇಖನಿಗಳು ಹಾಗೂ ಕುಂಚಗಳ ನೆರವಿನೊಂದಿಗೆ ತಾಮ್ರದ ಫಲಕಗಳ ಮೇಲೆ ಕವನಗಳ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಬರೆಯುವುದನ್ನು ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಮುದ್ರಣವು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಹಿಂದಿದ್ದ ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಪದಗಳ ಪಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಿದ್ದವು. ನಂತರ ಆತ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಳಪಡದ ತಾಮ್ರವನ್ನು ಕರಗಿಸಿಹಾಕುವ ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸವು ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ (ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅವಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ) ನಿಂತಿರುವಂತೆ ಬಿಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆಮ್ಲದಲ್ಲಿರುವ ಫಲಕಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಿದ.

ಇದು ಎಂದಿನ ಎಚ್ಚುವಿಕೆಯ ವಿಧಾನದ ಒಂದು ಹಿಂದುಮುಂದಾಗಿಸುವಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸದ ಗೆರೆಗಳನ್ನು ಆಮ್ಲಕ್ಕೆ ಒಡ್ಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಉತ್ಕೀರ್ಣನ ವಿಧಾನದಿಂದ ಫಲಕವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು (ದಿ ಘೋಸ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಅಬೆಲ್‌‌‌ ನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌‌ "ರೂಢಮಾದರಿ" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದ) ಉತ್ಕೀರ್ಣನ ವಿಧಾನಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ತನ್ನ ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ವಿಧಾನವಾಗಿ ಬಳಸಲು ಅವನು ಆಶಿಸಿದ್ದ. 1725ರಲ್ಲಿ ಆವಿಷ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾದ ರೂಢಮಾದರಿಯು, ಒಂದು ಮರದ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯಿಂದ ಒಂದು ಲೋಹದ ಅಚ್ಚನ್ನು ಮಾಡುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಆದರೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ನವೀನತೆ ಕಲ್ಪಿಸುವಿಕೆಯು, ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಲಾದಂತೆ, ಅತ್ಯಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಫಲಕಗಳಿಂದ ಮುದ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪುಟಗಳಿಗೆ ಆಗ ಜಲವರ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೈನಿಂದ ಬಣ್ಣ ಹಾಕಬೇಕಿತ್ತು ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಂಪುಟವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಅವನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹೊಲಿಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಬಹುಪಾಲು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿಗಳಿಗಾಗಿ ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಬಳಸಿದ. ಸಾಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಇನೊಸೆನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್‌ , ದಿ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಥೆಲ್‌ , ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ , ಮತ್ತು ಜೆರುಸಲೆಮ್‌ ಕೃತಿಗಳು ಅದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದವು.^[೨೭]

ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಗಳು

ತನ್ನ ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಚ್ಚುವಿಕೆಯ ಕಲಾವಂತಿಕೆಗಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದಾನಾದರೂ, ಅವನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ವರೂಪದ ಕೃತಿಯು ಉತ್ಕೀರ್ಣನ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ಕೆತ್ತನೆಯು ಹದಿನೆಂಟನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯ ಪ್ರಮಾಣಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದನು ತಾಮ್ರದ ಫಲಕದೊಳಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಕೃತಿ ಅಥವಾ ಬಿಂಬವನ್ನು ಕಚ್ಚುಗುರುತು ಮಾಡುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿತ್ತು. ಫಲಕಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ತಿಂಗಳುಗಳು ಅಥವಾ ವರ್ಷಗಳೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ, ಇದೊಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಮತ್ತು ಪ್ರಯಾಸಕರವಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಇಂಥ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯು "ವಾಣಿಜ್ಯ ಕಲೆಯೊಂದಿಗಿನ ಸರಣಿಲೋಪವನ್ನು" ನೀಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, ಒಂದು ಭಾರೀ ಶ್ರೋತೃವೃಂದವನ್ನು ತಲುಪಲು ಇದು ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಅನುವುಮಾಕೊಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಹದಿನೆಂಟನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಅಗಾಧವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸಮಕಾಲೀನನಾದ ಜಾನ್‌ ಬಾಯ್ಡೆಲ್‌ ಎಂಬಾತ ಅರಿತುಕೊಂಡ.^[೨೮]

ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನದೇ ಸ್ವಂತದ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಕೀರ್ಣನ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ. ಅವನ ಮರಣದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳ ಮುಂಚೆ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಇಲಸ್ಟ್ರೇಷನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಜಾಬ್‌ ಇದರ ಅಳವಡಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕೃತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಚ್ಚುವಿಕೆಯು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕಲೆಯ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಪರಿವರ್ತನಾಶೀಲ ಮಗ್ಗುಲಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಒಂದು ಕೌಶಲ ಅಥವಾ ತಂತ್ರವಾಗಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಗಮನ ಹರಿಸಲು ಬಹುಪಾಲು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಕೆಲಸವು ಒಲವು ತೋರಿದೆ. ಆದರೆ, ದಿ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಜಾಬ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಫಲಕಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಉಳಿದಿರುವ ಫಲಕಗಳೆಡೆಗೆ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯುವ 2009ರ ಅಧ್ಯಯನವೊಂದು ನಿರೂಪಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, "ಹಿಂಬದಿಯಿಂದ ಬಡಿದು ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಬ್ಬಿಸಿದ ಲೋಹಕೃತಿ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಒಂದು ಕೌಶಲವನ್ನು ಅವನು ಆಗಿಂದಾಗ್ಗೆ ಬಳಸಿದ್ದ. ಫಲಕವೊಂದರ ಹಿಂಭಾಗವನ್ನು ಹೊರಭಾಗಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ಸುತ್ತಿಗೆಯಿಂದ ಹೊಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ನಿರ್ನಾಮಗೊಳಿಸುವ ಅಥವಾ ಉಜ್ಜಿಹಾಕಿಬಿಡುವ ವಿಧಾನ ಇದಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರ ಎಚ್ಚುವಿಕೆಗಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಂಥ ಫಲಕವೊಂದರ ಮೇಲೆ ಬರೆಯುವುದರ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾದ ಮತ್ತು ದ್ರವರೂಪದ ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ವಿಶಿಷ್ಟವೆನಿಸುವಂತಿದ್ದ ಇಂಥ ಕೌಶಲಗಳು ಅತ್ಯಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಅಷ್ಟೊಂದು ಸುದೀರ್ಘ ಅವಧಿಯನ್ನು ಏಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದವು ಎಂಬುದನ್ನು ಇವು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.^[೨೯]

ನಂತರದ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಜೀವನ

ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮದುವೆಯು ಅವನ ಮರಣದವರೆಗೂ ಒಂದು ನಿಕಟವಾದ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಸಂಬಂಧವಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯಿತು. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ಗೆ ಬರೆಯುವುದನ್ನು ಕಲಿಸಿದರೆ, ಅವಳು ಅವನ ಮುದ್ರಿತ ಕವನಗಳಿಗೆ ಬಣ್ಣಹಾಕುವಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ನೆರವಾದಳು.^[೩೦] ಮದುವೆಯ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ "ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು" ಇದ್ದುದನ್ನು ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ.^[೩೧] ಕೆಲವೊಂದು ಜೀವನಚರಿತ್ರಕಾರರು ಸೂಚಿಸಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಸ್ವೀಡನ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಅನುಯಾಯಿ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ^[೩೨] ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿದ್ದ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಅನುಸಾರ ದಾಂಪತ್ಯ ಶಯ್ಯೆಗೆ ಓರ್ವ ಉಪಪತ್ನಿಯನ್ನು ತರಲು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ; ಆದರೆ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಊಹಿತಪಾಠವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅವನ್ನು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದ್ದಾರೆ.^[೩೩] ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ರ ಮೊದಲ ಮಗಳು ಹಾಗೂ ಕೊನೆಯ ಮಗುವು ಪ್ರಾಯಶಃ ದಿ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಥೆಲ್‌ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿರುವ ಥೆಲ್‌ ಆಗಿರಬಹುದಾಗಿದ್ದು, ಬಸಿರಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೇ ಅವಳು ಸತ್ತಿದ್ದಳು.^[೩೪]

ಫೆಲ್‌ಫಾಮ್‌

ವಿಲಿಯಂ ಹಾಯ್ಲಿ ಎಂಬ ಓರ್ವ ಸಣ್ಣ ಕವಿಯ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆ ನೀಡುವ ಕೆಲಸವೊಂದನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಸೆಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ (ಈಗ ಅದು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಸೆಕ್ಸ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ಫೆಲ್‌ಫಾಮ್‌‌ನಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಕುಟೀರಕ್ಕೆ 1800ರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ತೆರಳಿದ. ಈ ಕುಟೀರದಲ್ಲೇ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ...Milton: a Poem ನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ (ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪುಟದಲ್ಲಿ 1804 ಎಂಬ ಇಸವಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಈ ಕುರಿತಾಗಿ 1808ರವರೆಗೂ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ತನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದ). ಈ ಕೃತಿಯ ಮುನ್ನುಡಿಯು "ಅಂಡ್‌ ಡಿಡ್‌ ದೋಸ್‌ ಫೀಟ್‌ ಇನ್‌ ಏನ್ಷಿಯೆಂಟ್‌ ಟೈಮ್‌" ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಕವನವೊಂದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದರ ಪದಗಳು "ಜೆರುಸಲೆಮ್‌" ಎಂಬ ಸ್ತುತಿಗೀತೆಯ ಪದಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟವು. ನಿಜವಾದ ಕಲಾನೈಪುಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಾಯ್ಲಿಗೆ ಆಸಕ್ತಿಯಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು "ಕೇವಲ ಕತ್ತೆಚಾಕರಿಯಂಥ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿಯೇ ಯಾವಾಗಲೂ ಆತ ಮಗ್ನನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ (E724) ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಹೊಸ ಆಶ್ರಯದಾತನ ಕುರಿತು ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡ. ಹಾಯ್ಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ಗೆ ಆದ ಭ್ರಮೆ ನಿವಾರಣೆಯು ಮಿಲ್ಟನ್‌: ಎ ಪೊಯೆಮ್‌ ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು ಎಂದು ಊಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, "ಭೌತಿಕ ಸ್ನೇಹಿತರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶತ್ರುಗಳಾಗಿರುತ್ತಾರೆ" (4:26, E98) ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಬರೆದ.

1803ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಜಾನ್‌ ಸ್ಕೋಫೀಲ್ಡ್ ಎಂಬ ಯೋಧನೊಂದಿಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಒಂದು ದೈಹಿಕ ವಾಗ್ವಾದವೊಂದರಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಅಧಿಕಾರ ಮಂಡಳಿಯೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ಕಿರುಕುಳವು ಒಂದು ಉತ್ಕಟಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು.^[೩೫] ಮೇಲೆರಗುವಿಕೆ ಅಥವಾ ದುಂಡಾವರ್ತನೆಯ ಆಪಾದನೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ, ರಾಜನ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಶಾಂತಿಭಂಗಕಾರಿಯಾದ ಮತ್ತು ರಾಜದ್ರೋಹದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸಿದ ಆರೋಪಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ಲೇಕ್‌ ಈ ರೀತಿಯ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡಿದ ಎಂದು ಸ್ಕೋಫೀಲ್ಡ್‌ ವಾದಿಸಿದ: "ರಾಜ ಹಾಳಾಗಿ ಹೋಗಲಿ. ಯೋಧರೆಲ್ಲಾ ಗುಲಾಮರು."^[೩೬] ಚಿಚೆಸ್ಟರ್‌ ವಿಚಾರಣಾಧಿವೇಶನಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ಗೆ ಆಪಾದನೆಗಳಿಂದ ವಿಮುಕ್ತಿ ದೊರೆಯಿತು. ಸಸೆಕ್ಸ್‌ ಪ್ರಾಂತದ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ದ ವರದಿಯೊಂದರ ಪ್ರಕಾರ, "ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾದ ಸಾಕ್ಷಿಯ ಗುಣವು... ಒಂದು ಖುಲಾಸೆಯು ಉಂಟಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತ್ತು."^[೩೭] ಜೆರುಸಲೆಮ್‌‌ ಕೃತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ "ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡ ಕೈಕೋಳಗಳನ್ನು" ಧರಿಸಿರುವವನಂತೆ ಸ್ಕೋಫೀಲ್ಡ್‌ ನಂತರ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ.^[೩೮]

ಲಂಡನ್‌ಗೆ ಮರಳುವಿಕೆ

1804ರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಲಂಡನ್‌ಗೆ ಮರಳಿದ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೀ ಕೃತಿಯಾದ ಜೆರುಸಲೆಮ್‌‌‌ ನ್ನು (1804–1820) ಬರೆಯಲು ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ಶುರುಮಾಡಿದ. ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಚೇಸರ್‌‌‌ನ ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್‌‌‌ ನಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಬ್ಲೇಕ್‌, ಒಂದು ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯೊಂದಿಗೆ ರಾಬರ್ಟ್‌ ಕ್ರೋಮೆಕ್‌ ಎಂಬ ಮಾರಾಟಗಾರನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದ. ಜನಪ್ರಿಯ ಕೃತಿಯೊಂದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ತುಂಬಾ ವಿಲಕ್ಷಣ ಸ್ವಭಾವದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದ ಕ್ರೋಮೆಕ್‌, ಸದರಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ಥಾಮಸ್‌ ಸ್ಟೊಥಾರ್ಡ್‌ ಎಂಬ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಓರ್ವ ಸ್ನೇಹಿತನನ್ನು ಒಡನೆಯೇ ನಿಯೋಜಿಸಿದ. ತಾನು ಮೋಸಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವುದು ಬ್ಲೇಕ್‌ಗೆ ಗೊತ್ತಾದಾಗ, ಸ್ಟೊಥಾರ್ಡ್‌‌ನೊಂದಿಗಿನ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಅವನು ಕಡಿದುಕೊಂಡ. ಲಂಡನ್‌ನ ಸೊಹೊ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿನ 27 ಬೊರಾಡ್‌ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಸೋದರನ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಬಟ್ಟೆಬರೆ ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನೂ ಸಹ ಅವನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಿದ. ಇತರ ಕೃತಿಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ಬರಿಯ ವಿವರಣಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರಗಳ ತನ್ನದೇ ಸ್ವಂತದ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು (ಇದಕ್ಕೆ ದಿ ಕ್ಯಾಂಟರ್‌ಬರಿ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು) ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡಲು ಈ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ತನ್ನ ಡಿಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟಿವ್‌ ಕೆಟಲಾಗ್‌‌‌ ನ್ನು (1809) ಅವನು ಬರೆದ. ಆಂತೊಣಿ ಬ್ಲಂಟ್‌ ಎಂಬಾತನಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಂತೆ ಚೇಸರ್‌ನ "ಪ್ರತಿಭಾಪೂರ್ಣವಾದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ"ಯೊಂದನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಚೇಸರ್‌ನ ಒಂದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಲೇಖನವಾಗಿ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಸಂಕಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.^[೩೯] ಅವನ ಇತರ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನೂ ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸ್ವತಃ ಈ ಪ್ರದರ್ಶನವೇ ಕಳಪೆಮಟ್ಟದ ಹಾಜರಿಯನ್ನು ಕಾಣಬೇಕಾಯಿತು, ಹಾಗೂ ಯಾವುದೇ ಬಣ್ಣದ ಕೃತಿಯಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಜಲವರ್ಣದ ಚಿತ್ರಗಳಾಗಲೀ ಇದರಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಗಲಿಲ್ಲ. ದಿ ಎಕ್ಸಾಮಿನರ್‌‌ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ದ ಇದರ ಏಕೈಕ ವಿಮರ್ಶೆಯೂ ಸಹ ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದುದಾಗಿತ್ತು.^[೪೦]

ಜಾನ್‌ ಲಿನ್ನೆಲ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಯುವ ಕಲಾವಿದನಿಗೆ ಅವನನ್ನು ಜಾರ್ಜ್‌ ಕುಂಬರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಪರಿಚಯಿಸಿದ. ಲಿನ್ನೆಲ್‌ ಮೂಲಕ ಅವನು ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್‌ ಪಾಮರ್‌‌ ಎಂಬಾತನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದ. ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಶೋರ್‌ಹ್ಯಾಂ ಪ್ರಾಚೀನರು ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಲಾವಿದರ ಗುಂಪೊಂದಕ್ಕೆ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್‌ ಪಾಮರ್ ಸೇರಿದ್ದ. ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳ ನಿರಾಕರಣೆಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿರುವ ಹೊಸಯುಗವೊಂದರಲ್ಲಿನ ಅವನ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಈ ಗುಂಪು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿತು. ತನ್ನ 65ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ‌ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಜಾಬ್ ಕೃತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡ. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಕೃತಿಗಳು ರಸ್ಕಿನ್‌‌ನಿಂದ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡವು. ಈತ ಬ್ಲೇಕ್‌ನನ್ನು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ರೆಮ್‌ಬ್ರಾಂಡ್ಟ್‌ ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ವೌಘನ್‌ ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌ ಎಂಬಾತನಿಂದಲೂ ಸಹ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದ. ಈತ ಜಾಬ್‌: ಎ ಮಾಸ್ಕ್‌ ಫಾರ್‌ ಡಾನ್ಸಿಂಗ್‌ ಎಂಬ ತನ್ನ ನೃತ್ಯರೂಪಕಕ್ಕೆ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳ ಒಂದು ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ.

ತನ್ನ ನಂತರದ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು, ಅದರಲ್ಲೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ತನ್ನ ಬೈಬಲ್‌ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಥಾಮಸ್‌ ಬಟ್ಸ್ ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಮಾರಾಟಮಾಡಲು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಶುರುಮಾಡಿದ. ಥಾಮಸ್‌ ಬಟ್ಸ್ ಓರ್ವ ಆಶ್ರಯದಾತನಾಗಿದ್ದು, ಅವನು ಬ್ಲೇಕ್‌ನನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಓರ್ವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ನೋಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಓರ್ವ ಸ್ನೇಹಿತನಾಗಿ ನೋಡಿದ; ಇದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನ ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ಹೊಂದಿದ್ದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಪೈಕಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದುದಾಗಿತ್ತು.

ಡಾಂಟೆಯ ಡಿವೈನ್‌ ಕಾಮಿಡಿ

ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಗಳ ಒಂದು ಸರಣಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಒಂದು ಅಂತಿಮ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗಿನ, ಡಾಂಟೆಯ ಡಿವೈನ್‌ ಕಾಮಿಡಿ ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಭಾರವು 1826ರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ಗೆ ಲಿನ್ನೆಲ್‌ ಮೂಲಕ ಬಂತು. 1827ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಮರಣವು ಈ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ತಡೆಯೊಡ್ಡಿತು, ಮತ್ತು ಕೇವಲ ಕೈಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಜಲವರ್ಣ ಕೃತಿಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಕೇವಲ ಏಳರಷ್ಟು ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಕರಡಚ್ಚಿನ ರೂಪದ ಹಂತದವರೆಗೆ ತಲುಪಿದ್ದವು. ಅಷ್ಟಾಗಿಯೂ ಸಹ, ಅವು ಹೊಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದವು:

'ಡಾಂಟೆ ಜಲವರ್ಣ ಕೃತಿಗಳು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸಮೃದ್ಧ ಸಾಧನೆಗಳ ಪೈಕಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಈ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯ ಕವನವೊಂದನ್ನು ಸಚಿತ್ರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸುವುದರ ಸಮಸ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಜಲವರ್ಣದ ನೈಪುಣ್ಯವು ಹಿಂದಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದೆ, ಮತ್ತು ಕವನದಲ್ಲಿನ ಇರುವಿಕೆಯ ಮೂರು ಸ್ಥಿತಿಗಳ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಭಿನ್ನವಾಗಿಸುವಲ್ಲಿನ ಅಸಾಧಾರಣ ಪರಿಣಾಮಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ'.^[೪೧]

ಕವನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳು ಕೇವಲ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಬರುವ ಕೆಲಸಗಳಷ್ಟೇ ಆಗಿರದೆ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪಠ್ಯದ ನಿಶ್ಚಿತವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಥವಾ ನೈತಿಕ ಮಗ್ಗುಲುಗಳ ಕುರಿತು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪರಿಷ್ಕರಿಸುವಂತೆ, ಅಥವಾ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಂತೆ ತೋರುತ್ತವೆ.

ಸದರಿ ಯೋಜನೆಯು ಎಂದಿಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಆಶಯವು ಸ್ವತಃ ಸಂದಿಗ್ಧವಾಗಬಹುದಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೆಲವೊಂದು ಸೂಚಕಗಳು ಆಸರೆಯಾಗಿರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳು ಅವುಗಳ ಪೂರ್ಣತೆಯಲ್ಲಿ ತಾವು ಜೊತೆಗೂಡಿರುವ ಪಠ್ಯದೊಂದಿಗಿನ ವಿವಾದಾಂಶವನ್ನು ಸ್ವತಃ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ: ಹೋಮರ್‌ ಬಿಯರಿಂಗ್‌ ದಿ ಸ್ವೋರ್ಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹಿಸ್‌ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್ಸ್‌‌‌‌ ನ ಪುಟದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಟಿಪ್ಪಣಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ, "ಡಾಂಟೆಯ ಕಾಮಿಡಿಯಾದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶವೂ ತೋರಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಅವನು ಈ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಎಲ್ಲರ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿ ಮಾತೆಯ ಬುನಾದಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆಯೇ ಹೊರತು ಪವಿತ್ರಾತ್ಮಗಳದ್ದಲ್ಲ." [[ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಸ್‌ನ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಕೃತಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಡಾಂಟೆಯ ಶ್ಲಾಘನೆಯ ಕುರಿತು, ಮತ್ತು ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಡಾಂಟೆಯು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸುವ ಶಿಕ್ಷೆಗಳೊಂದಿಗಿನ ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಹರ್ಷದ ಕುರಿತು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಸಮ್ಮತಿ ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ (ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳಲ್ಲಿನ ಕಠೋರ ಹಾಸ್ಯದಿಂದ ಇದು ತೋರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ]]).

ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಭೌತವಾದದೆಡೆಗೆ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಸ್ವಭಾವದೆಡೆಗೆ ಡಾಂಟೆಯು ಹೊಂದಿರುವ ಅಪನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಹಂಚಿಕೊಂಡ, ಮತ್ತು ಡಾಂಟೆಯ ಕೃತಿಯ ವಾತಾವರಣ ಹಾಗೂ ಅಲಂಕಾರಿಕ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ಸಚಿತ್ರವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸಿದ. ಅವನು ಮರಣಕ್ಕೆ ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಂಡುಬಂದಾಗಲೂ ಸಹ, ಡಾಂಟೆಯ ಇನ್ಫರ್ನೋ ಕೃತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆಗಳ ಮೇಲಿನ ತನ್ನ ಕೆಲಸದ ಕುರಿತು ಚಡಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದುದು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಮಗ್ನತೆಯಾಗಿತ್ತು; ಎಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಬರೆವ ಸೀಸದ ಕಡ್ಡಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಷಿಲಿಂಗುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದನ್ನು ಆತ ಖರ್ಚುಮಾಡಿದ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೪೨]

ಮರಣ

ತನ್ನ ಮರಣದ ದಿನದಂದೂ ಸಹ, ತನ್ನ ಡಾಂಟೆ ಸರಣಿಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಪಟ್ಟುಬಿಡದೆ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಅವನು ತನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗಿದ; ಅವನ ಹಾಸಿಗೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಅವಳು ಕಣ್ಣೀರುಗರೆಯುತ್ತಿದ್ದಳು ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂತು. ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅವಳನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸುತ್ತಾ ಹೀಗೆ ಕೂಗಿದನೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ: "ಹಾಗೇ ಇರು ಕೇಟ್‌!

ನೀನು ಹೇಗಿದ್ದೀಯೋ ಸುಮ್ಮನೇ ಹಾಗೇ ಇರು - ನಿನ್ನ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನು ನಾನು ರಚಿಸುತ್ತೇನೆ - ನನ್ನ ಪಾಲಿಗೆ ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಓರ್ವ ದೇವತೆಯಂತೆ ನೀನು ಇದ್ದುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತೇನೆ." ಈ ಭಾವಚಿತ್ರವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ (ಈಗದು ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ), ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಕೆಳಗಿಳಿಸಿ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಹಾಗೂ ಕಿರುಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಡಲು ಶುರುಮಾಡಿದ.^[೪೩] ಆ ದಿನ ಸಾಯಂಕಾಲ ಆರು ಗಂಟೆಯ ವೇಳೆಗೆ, ತಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರುವುದಾಗಿ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಗೆ ಭಾಷೆ ಕೊಟ್ಟನಂತರ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಮರಣಿಸಿದ. ಈ ಕುರಿತು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುವ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, ಅದೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಸತಿಗಾರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಅವನ ಮರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಾಜರಿದ್ದ ಓರ್ವ ಮಹಿಳೆಯು, "ನಾನು ಓರ್ವನ ಮರಣದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಅವನು ಕೇವಲ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲ, ಓರ್ವ ಆರಾಧನೀಯ ದೇವದೂತ" ಎಂದು ಹೇಳಿದಳೆಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ.^[೪೪]

ಜಾರ್ಜ್‌ ರಿಚ್ಮಂಡ್‌ ಎಂಬಾತ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್‌ ಪಾಮರ್‌‌‌ಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಮರಣದ ಕುರಿತಾದ ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿವರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ:

“

He died ... in a most glorious manner. He said He was going to that Country he had all His life wished to see & expressed Himself Happy, hoping for Salvation through Jesus Christ — Just before he died His Countenance became fair. His eyes Brighten'd and he burst out Singing of the things he saw in Heaven.^[೪೫]

”

ಲಿನ್ನೆಲ್‌ನಿಂದ ಎರವಲು ಪಡೆದ ಹಣವನ್ನು ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದಳು. ಅವನ ಮರಣವಾದ ಐದು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಅವನ ನಲವತ್ತೈದನೇ ವಿವಾಹ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ಮುನ್ನಾದಿನದಂದು ಬನ್‌ಹಿಲ್‌ ಫೀಲ್ಡ್ಸ್‌‌‌‌ನಲ್ಲಿನ ಭಿನ್ನಮತೀಯರ ಹೂಳುವ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಅವನ ಸಮಾಧಿಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದೇ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅವನ ಹೆತ್ತವರನ್ನೂ ಸಹ ಹುಗಿಯಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌, ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಕಾಲ್ವರ್ಟ್‌, ಜಾರ್ಜ್‌ ರಿಚ್ಮಂಡ್‌, ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್‌ ತಾಥಮ್‌ ಮತ್ತು ಜಾನ್‌ ಲಿನ್ನೆಲ್‌ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಮರಣವನ್ನನುಸರಿಸಿ, ತಾಥಮ್‌ನ ಮನೆಗೆ ಓರ್ವ ಮನೆವಾರ್ತೆ ನಡೆಸುವವಳಾಗಿ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ತೆರಳಿದಳು. ಈ ಸಮಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ತನ್ನನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಚೇತನವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಭೇಟಿಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅವಳು ನಂಬಿದಳು. ಅವನ ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಮಾರಾಟವನ್ನು ಅವಳು ಮುಂದುವರಿಸಿಳಾದರೂ, ಮೊದಲು "ಶ್ರೀಮಾನ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸಲಹೆಯನ್ನು" ಪಡೆಯದೆಯೇ ಯಾವುದೇ ವ್ಯವಹಾರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೂ ಅವಳು ಎಡೆಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.^[೪೬] 1831ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಅವಳ ಸಾವಿನ ದಿನದಂದು, ಅವಳು ತನ್ನ ಗಂಡನಂತೆಯೇ ಶಾಂತವಾಗಿ, ಹರ್ಷಚಿತ್ತದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದಳು, ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದಳು. ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇದು "ಅವನು ತನ್ನ ಮಗ್ಗುಲಿನ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದಾನೆಂಬಂತೆ, ಅವನ ಬಳಿಗೆ ತಾನು ಬರುತ್ತಿರುವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವನಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿರುವಂತೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಇನ್ನೆಂದೂ ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಅಗಲಿಕೆಯಾಗಲಾರದು ಎಂಬಂತೆ" ಇತ್ತು.^[೪೭]

ಅವಳ ಮರಣವಾದ ಮೇಲೆ, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್‌ ತಾಥಮ್‌ ಪಡೆದುಕೊಂಡ. ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಹಲವಾರು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಮಡಿವಂತಿಕೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವಂತೆ ಅಥವಾ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ತೀರಾ ಸುಧಾರಣಾವಾದಿಯಾಗಿರುವಂತೆ ಅವನಿಗೆ ಕಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಅಂಥವನ್ನು ತಾಥಮ್‌ ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿದ. ತಾಥಮ್‌ ಓರ್ವ ಇರ್ವಿಂಗ್‌ ತತ್ತ್ವಾನುಯಾಯಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟ. ಇದು 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಅನೇಕ ಮೂಲಭೂತವಾದಿ ಅಥವಾ ಬೈಬಲ್‌ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯವಾದಿ ಆಂದೋಲನಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು "ಧರ್ಮನಿಂದೆಯ ಛಾಯೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ" ಯಾವುದೇ ಕೃತಿಗೆ ಅದು ತೀವ್ರಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿತ್ತು.^[೪೮] ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಹಲವಾರು ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಲೈಂಗಿಕ ಅಲಂಕಾರಿಕ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಜಾನ್‌ ಲಿನ್ನೆಲ್‌ ತೊಡೆದುಹಾಕಿದ.^[೪೯]

ಒಂದು ಹೊಸ ಹುಲ್ಲುಮೈದಾನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಸಮಾಧಿಶಿಲೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡುಹೋಗಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ, 1965ರಿಂದಲೂ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸಮಾಧಿಯ ನಿಖರವಾದ ತಾಣವು ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ. ಇಂದು, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಸಮಾಧಿಯು ಒಂದು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನೆನಪಾಗಿರುವಂತೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, "ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಕವಿ-ಚಿತ್ರಕಾರ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ 1757-1827 ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ ಸೋಫಿಯಾ 1762-1831 ಇವರುಗಳ ಅವಶೇಷಗಳಿವೆ" ಎಂದು ಅದರ ಮೇಲೆ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿರುವ ಕಲ್ಲು ಗುರುತು ಮಾಡದಿರುವ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸಮಾಧಿಯ ನಿಜವಾದ ತಾಣದಿಂದ ಸುಮಾರು 20 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಆಚೆಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸ್ನೇಹಿತರ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯರು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸಮಾಧಿಯ ತಾಣವನ್ನು ಮರುಆವಿಷ್ಕರಿಸಿದ್ದು, ಆ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಾಯಮ್ಮಾದ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಆಶಿಸಿದ್ದಾರೆ.^[೫೦]^[೫೧]

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಈಗ ಎಕ್ಲೇಷಿಯಾ ಗ್ನೋಸ್ಟಿಕಾ ಕ್ಯಾಥೊಲಿಕಾದಲ್ಲಿ ಓರ್ವ ಸಂತನಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಪ್ರೈಜ್‌ ಫಾರ್‌ ರಿಲಿಜಿಯಸ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ 1949ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. 1957ರಲ್ಲಿ ಅವನ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ವೆಸ್ಟ್‌ಮಿನಿಸ್ಟರ್‌ ಆಬೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಮಾರಕವೊಂದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.^[೫೨]

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ನಂತರದ ಕಾವ್ಯವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಾಂಕೇತಿಕತೆಯೊಂದಿಗಿನ ಒಂದು ಖಾಸಗಿ ಪುರಾಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಅವನ ಮುಂಚಿನ ಹೆಚ್ಚು ಸುಲಭಲಭ್ಯ ಕೃತಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅವನ ನಂತರದ ಕೃತಿಯು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿದೆ. ಪ್ಯಾಟಿ ಸ್ಮಿತ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸಂಪಾದಿಸಿರುವ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಚಯವು, D. G. ಗಿಲ್‌ಹ್ಯಾಮ್‌ನಿಂದ ಬಂದ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ನಂಥ ಅನೇಕ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಮಾಡುವಂತೆಯೇ, ಮುಂಚಿನ ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅತೀವವಾಗಿ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ.

ಮುಂಚಿನ ಕೃತಿಯು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಬಂಡಾಯದ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಾಧಾರದ ಧರ್ಮದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವ ಒಂದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ.

ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌‌ ನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇದು ಎದ್ದುಕಾಣುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಸೋಗುಗಾರ ನಿರಂಕುಶಾಧಿಕಾರಿ ದೇವತೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಕಾರ್ಯತಃ ಬಂಡಾಯವೇಳುವ ನಾಯಕನಾಗಿ ಸಟಾನ್‌ ಇದರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.   ಮಿಲ್ಟನ್‌  ಮತ್ತು ಜೆರುಸಲೆಮ್‌‌ ನಂಥ ನಂತರದ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾರ್ಥತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮಾಶೀಲತೆಯಿಂದ ವಿಮೋಚನೆ ಪಡೆದಿರುವ ಮಾನವೀಯತೆಯೊಂದರ ಒಂದು ಭಿನ್ನತಾಸೂಚಕವಾದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾನೆ; ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಧರ್ಮದ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ಮತ್ತು ವಿಷಣ್ಣತೆಯ ನಿರಂಕುಶಾಧಿಕಾರಿತ್ವದ ಕಡೆಗಿನ ತನ್ನ ಮುಂಚಿನ ಋಣಾತ್ಮಕ ನಡತೆಯನ್ನು ಅವನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಹಿಂದಿನ ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಕೃತಿಗಳ ನಡುವೆ ನಿರಂತರತೆಯು ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಎಲ್ಲಾ ಓದುಗರೂ ಸಮ್ಮತಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ಜೂನ್‌ ಸಿಂಗರ್‌‌ ಎಂಬ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಕಿಯು ಬರೆದಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕೃತಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಚಿನ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಪರಿಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಒಂದು ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಅಂದರೆ, ದೇಹ ಮತ್ತು ಚೇತನದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದರ ಕಡೆಗಿನ ಮಾನವಹಿತಕಾರಿಯಾದ ಗುರಿಯನ್ನು ಇದು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಅಧ್ಯಯನದ ಕುರಿತಾದ ಅವಳ ವಿಸ್ತೃತ ಆವೃತ್ತಿಯ ಅಂತಿಮ ವಿಭಾಗವಾದ ದಿ ಅನ್‌ಹೋಲಿ ಬೈಬಲ್‌ ಕೃತಿಯು ಸೂಚಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ನಂತರದ ಕೃತಿಗಳು ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಲಾಗಿರುವಂತೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ "ನರಕದ ಬೈಬಲ್‌" ಆಗಿವೆ. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಅಂತಿಮ ಕವನವಾದ "ಜೆರುಸಲೆಮ್‌"ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವಳು ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾಳೆ:

ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗಿರುವ, ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿನ ದೇವರ ಭರವಸೆಯು ಕೊನೆಗೂ ಈಡೇರಿದಂತಾಗಿದೆ.^[೫೩]

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮದುವೆ ಹಾಗೂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕೊನೆಗಾಲದ ಕೃತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರವನ್ನು ಜಾನ್‌ ಮಿಡ್ಲ್‌ಟನ್‌ ಮರ್ರೆ ಎಂಬಾತ ಸೂಚಿಸುತ್ತಾ, ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಕೃತಿಗಳು ಶಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಕಾರಣದ ನಡುವಿನ ಕೇವಲ ಋಣಾತ್ಮಕ ವಿರೋಧವೊಂದರ" ಕುರಿತು ಗಮನ ಹರಿಸಿದರೆ, ಆಂತರಿಕ ಸಂಪೂರ್ಣತೆಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಸ್ವಾರ್ಥತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ಕ್ಷಮಾಗುಣದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳೆಡೆಗೆ ನಂತರದ ಕೃತಿಗಳು ಗಮನ ಹರಿಸಿದವು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯ ತೀಕ್ಷಣವಾದ ದ್ವಿರೂಪತೆಯ ಈ ತೊರೆತಕ್ಕೆ, ನಂತರದ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿನ ಉರೈಜೆನ್‌ ಪಾತ್ರದ ಮಾನವೀಕರಣವು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ನಂತರ ಕೃತಿಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಮಿಡ್ಲ್‌ಟನ್‌, ಅವು "ಪರಸ್ಪರ ಸಾಮರಸ್ಯ" ಮತ್ತು "ಪರಸ್ಪರ ಕ್ಷಮಾಗುಣ"ವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾನೆ.^[೫೪]

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಮತ್ತು ಲೈಂಗಿಕತೆ

19ನೇ ಶತಮಾನದ "ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿ"ಯ ಆಂದೋಲನ

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ (ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಹಾಗೂ ಅವಳ ಗಂಡನಾದ ವಿಲಿಯಂ ಗಾಡ್ವಿನ್‌ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ) ತರುವಾಯ 19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ "ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿ"ಯ ಆಂದೋಲನದ ಓರ್ವ ಅಗ್ರಗಾಮಿಯಾಗಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. 1820ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ಈ ಒಂದು ವಿಶಾಲ ತಳಹದಿಯ ಸುಧಾರಣಾ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಮದುವೆ ಎಂಬುದೊಂದು ಗುಲಾಮಗಿರಿ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ಜನನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದ ಸಲಿಂಗಕಾಮ, ವೇಶ್ಯಾವಾಟಿಕೆ, ಮತ್ತು ವ್ಯಭಿಚಾರದಂಥ ಲೈಂಗಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಮೇಲಿನ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಎಲ್ಲಾ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳ ನಿರ್ಮೂಲನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಈ ಆಂದೋಲನವು ಪಕ್ಷ ವಹಿಸಿ ಮಾತನಾಡಿತು. ಇಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿದ್ದ ಈ ವಿಷಯದ ಕುರಿತಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಪಾಂಡಿತ್ಯವು ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಹರಿಸಿತ್ತು. ಆದರೂ ಸಹ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿರುವ ಮ್ಯಾಗ್ನಸ್‌ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊನಂಥ, ಈ ಅರ್ಥವಿವರಣೆಗೆ ಅತಿರೇಕವಿಲ್ಲದೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುವ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ಇದು ಈಗಲೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ. 19ನೇ ಶತಮಾನದ "ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿ"ಯ ಆಂದೋಲನವು ಅನೇಕ ಸಂಗಾತಿಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗಮನ ಹರಿಸಿರಲಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಸಂಸ್ಥಾನದಿಂದ ಸಮ್ಮತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮದುವೆಯು "ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವೇಶ್ಯಾವಾಟಿಕೆ"ಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಲಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌‌ಳ ವಾದಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿತ್ತು. ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಆರಂಭಿಕ ಸ್ತ್ರೀಸಮಾನತಾವಾದಿ ಆಂದೋಲನಗಳೊಂದಿಗೆ^[೫೫] (ಅದರಲ್ಲೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಬ್ಲೇಕ್‌ನಿಂದ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದ ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಷ್ಟ್‌‌ಳ ಬರಹಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ) ಹೆಚ್ಚು ಸಮಾನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮದುವೆಯ ಕಾನೂನುಗಳ ಕುರಿತು ಬ್ಲೇಕ್‌ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ, ಮತ್ತು ಕನ್ಯತ್ವವನ್ನು ಒಂದು ಸಚ್ಚಾರಿತ್ರ್ಯವಾಗಿ ನೋಡುವ ಕ್ರೈಸ್ತಮತದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಎಣಿಕೆಗಳ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಅವನು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ದೂಷಿಸಿದ. ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಥರೀನ್‌ಳ ಸ್ಪಷ್ಟ ಅಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಭಾಗಶಃ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ತನ್ನ ವೈವಾಹಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅಗಾಧವಾದ ಒತ್ತಡವು ಕಂಡುಬಂದ ಒಂದು ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಮನೆಗೆ ಓರ್ವ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಕರೆತರುವುದರ ಕುರಿತು ಆತ ನೇರವಾಗಿ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡ. ಅವನ ಕವಿತೆಯು ದಾಂಪತ್ಯನಿಷ್ಠೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬಾಹ್ಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳು ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಒಂದು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾದ ಅನುರಾಗ-ಅಕ್ಕರೆಯಾಗಿಸುವುದರ ಬದಲಿಗೆ ಕೇವಲ ಕರ್ತವ್ಯದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಿಬಿಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಮದುವೆ ಕಾನೂನುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಪ್ರಚೋದನೆಯಾಗಿ ಅಸೂಯೆ ಮತ್ತು ಅಹಂಭಾವಗಳನ್ನು ಬೆಲೆಗುಂದಿಸಿ ದೂಷಿಸುತ್ತದೆ. "ವೈ ಷುಡ್‌ ಐ ಬಿ ಬೌಂಡ್‌ ಟು ದೀ, ಓ ಮೈ ಲವ್ಲೀ ಮಿರ್ಟ್‌ಲ್‌-ಟ್ರೀ?" ಮತ್ತು "ಅರ್ತ್‌'ಸ್‌ ಆನ್ಸರ್‌‌"ನಂಥ ಕವನಗಳು ಅನೇಕ ಲೈಂಗಿಕ ಸಂಗಾತಿಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುವಂತೆ ತೋರುತ್ತವೆ. "ಲಂಡನ್‌" ಎಂಬ ಅವನ ಕವನವು "ಮದುವೆಯ-ಹೆಣದಗಾಡಿ" ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಕುರಿತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಷನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಡಾಟರ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಆಲ್ಬಿಯಾನ್‌ ಕೃತಿಯು ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಒಂದು ಗೌರವಾರ್ಪಣೆಯಾಗಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ (ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಅಲ್ಲದಿದ್ದರೂ) ಓದಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬ್ರೊಮಿಯಾನ್‌ ಮತ್ತು ಊಥೂನ್‌ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವು ಪ್ರೀತಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಕೇವಲ ಕಾನೂನುಗಳಿಂದ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿಯು ಪರಸ್ಪರ ಎದುರುಬದುರಾಗಿ ಇಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಅವನು "ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ದಾಂಪತ್ಯ-ಶಯ್ಯೆಯನ್ನು" ತೀವ್ರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಿಷನ್ಸ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:

ಅವಳು ಯೌವನದೊಂದಿಗೆ ಸುಟ್ಟುಹೋಗದ ಹೊರತು, ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅರಿಯದ ಹೊರತು,
ತಾನು ಅಸಹ್ಯಪಡುವ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆಯೇ? ಮತ್ತು ಜುಗುಪ್ಸೆ ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕಾಮದಲ್ಲಿನ ಜೀವನದ ಸರಪಳಿಯನ್ನು ಅವಳು ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕೇ?(5.21-3, E49)

19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿನ ಓರ್ವ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ ಹಾಗೂ ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕನಾದ ಆಲ್ಜೆರ್ನಾನ್‌ ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನ್‌ ಎಂಬಾತ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕುರಿತಾಗಿ ಒಂದು ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದ. ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಒಡೆತನದೊಲವಿನ ಅಸೂಯೆಯಿಂದ ಮಿತಿಹಾಕಲ್ಪಡದ "ಪವಿತ್ರವಾದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಪ್ರೇಮ" ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಶಂಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ, ಮೇಲೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರಮುಖ ಭಾವಗಳ ಕಡೆಗೆ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಅವನು ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದ. ಒಡೆತನದೊಲವಿನ ಅಸೂಯೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಒಂದು “ತೆವಳುವ ಅಸ್ತಿಪಂಜರ”^[೫೬] ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ಸಮರ್ಥಕರ "ನಿಸ್ತೇಜ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯಲಂಪಟತೆ"ಯ ಆಷಾಢಭೂತಿತನವನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯು ಹೇಗೆ ಖಂಡಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನೂ ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ.^[೫೭] 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ ಆಂದೋಲನದ ಮತ್ತೋರ್ವ ಸಮರ್ಥಕನಾದ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಕಾರ್ಪೆಂಟರ್‌ (1844–1929) ಎಂಬಾತ ಕೂಡಾ, ಬಾಹ್ಯ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಶಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ನೀಡಿದ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಸ್ವರೂಪದ ಒತ್ತುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿದ್ದ.^[೫೮]

20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಿಯರೆ ಬರ್ಜರ್‌ ಎಂಬಾತ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತಾ, ಕರ್ತವ್ಯದ^[೫೯] ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಪ್ರೀತಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಉಲ್ಲಾಸಭರಿತವಾದ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿರುವ ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌‌ಳ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು ಹೇಗೆ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿದವು, ಮತ್ತು ಉಲ್ಲಾಸಭರಿತವಾದ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಪ್ರೀತಿಯು ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯ ನಿಜವಾದ ಅಳತೆಗೋಲಾಗಿ ಹೇಗೆ ಪರಿಣಮಿಸಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ.^[೬೦] ಇರೀನ್‌ ಲ್ಯಾಂಗ್ರಿಜ್‌ ಎಂಬಾತ ಸೂಚಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, "ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ನಿಗೂಢವಾದ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ಧವಲ್ಲದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಲ್ಲಿನ ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ ಉಪದೇಶ ಸಿದ್ಧಾಂತವು, ಬ್ಲೇಕ್‌ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಯಸಿದ್ದ "ಆತ್ಮ"ದ^[೬೧] ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಯೋಜನ ಅಥವಾ ಆತ್ಮೋನ್ನತಿಯಾಗಿತ್ತು. 1977ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಮೈಕೇಲ್‌ ಡೇವಿಸ್‌ನ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಎ ನ್ಯೂ ಕೈಂಡ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾನ್‌ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ಒಂದು ಅಲೌಕಿಕ ಐಕ್ಯತೆಯಿಂದ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲು ಕಾರಣವಾದ ಅಸೂಯೆಯು ತನ್ನನ್ನು ಒಂದು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಂಡ ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಈಡುಮಾಡಿತು ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಭಾವಿಸಿದ್ದ.^[೬೨]

ಓರ್ವ ಮತಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಬರಹಗಾರನಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ಮಾನವನ "ಅಧಃಪತನಶೀಲತೆಯ" ಒಂದು ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. S. ಫಾಸ್ಟರ್‌ ಡಮೋನ್‌ ಎಂಬಾತ ಈ ಕುರಿತು ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದ್ದು, ಒಂದು ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಇರುವ ಪ್ರಮುಖ ಅಡಚಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ಭ್ರಷ್ಟ ಸ್ವಭಾವ, ಕೇವಲ ಸಮಾಜದ ಅಸಹಿಷ್ಣುತೆ ಮತ್ತು ಪುರುಷರ ಅಸೂಯೆ ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಮಾನವ ಸಂವಹನೆಯ ಅಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಆಷಾಢಭೂತಿತನದ ಸ್ವಭಾವ ಇವೇ ಮೊದಲಾವು ಸೇರಿವೆ ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಭಾವಿಸಿದ್ದ.^[೬೩] 1928ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಥಾಮಸ್‌ ರೈಟ್‌ ಎಂಬಾತನ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವು (ಇದು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ ಉಪದೇಶ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ) ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ಮದುವೆಯು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯ ನಲಿವನ್ನು ನೀಡುವಂತಿರಬೇಕು, ಆದರೆ ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಅನೇಕವೇಳೆ ಹಾಗಾಗುವುದಿಲ್ಲ;^[೬೪] ಏಕೆಂದರೆ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದರ ಕುರಿತಾದ ಒಂದು ಜೋಡಿಯ ಅರಿವು, ಅವರ ಹಿಗ್ಗನ್ನು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಕುಗ್ಗಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅಹಾನಿಯಾ ದಂಥ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಪೌರಾಣಿಕ ಕವನಗಳನ್ನೂ ಪಿಯರೆ ಬರ್ಜರ್‌ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮದುವೆ ಕಾನೂನುಗಳು ಅಹಂಕಾರ ಮತ್ತು ಅಸೂಯೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆಯಾದ್ದರಿಂದ ಅವು ಮಾನವೀಯತೆಯ ಅಧಃಪತನಶೀಲತೆಯ ಒಂದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಈ ಕವನಗಳು ಘೋಷಿಸಿವೆ ಎಂದು ಪಿಯರೆ ಬರ್ಜರ್‌ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ.^[೬೫]

“ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ” ಕುರಿತಾದ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಅವನ ಆಂತ್ಯಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲಟಗಳು ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಈಡಾಗಿರಬಹುದು ಎಂದು ಕೆಲವೊಂದು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದಿ ಸಿಕ್‌ ರೋಸ್‌‌ ನಂಥ ಈ ಅವಧಿಗೆ ಸೇರಿದ ಕೆಲವೊಂದು ಕವನಗಳು ಲೂಟಿಕೋರ ಲೈಂಗಿಕತೆಯ ಅಪಾಯಗಳ ಕುರಿತು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತವೆ. ಮ್ಯಾಗ್ನಸ್‌ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಎಂಬಾಕೆಯು ಸೂಚಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ, ವಿಷನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಡಾಟರ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಆಲ್ಬಿಯಾನ್‌‌‌ ನ ಕಥಾನಾಯಕನು ಮುಕ್ತ ಪ್ರೀತಿಯ ಪ್ರಬಲ ಸಮರ್ಥಕನಾಗಿರುವ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿಯೇ, ಆ ಕವನದ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ತಲುಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಅವಳು ಹೆಚ್ಚು ಜಾಗರೂಕಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತಾಳೆ. ಏಕೆಂದರೆ "ಒಂದು ಸ್ಪಂಜು ನೀರನ್ನು ಹೀರಿಬಿಡುವಂತೆ,^[೬೬] ಮತ್ತೊಬ್ಬರನ್ನು ಹೀರಿಬಿಡುವ ಇದು ಪ್ರೀತಿಯಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ?" ಎಂಬ ರೋದನವು ಅಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮವುದರೊಂದಿಗೆ, ಲೈಂಗಿಕತೆಯ ಕರಾಳಮುಖದ ಅರಿವು ಅಷ್ಟುಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿರುತ್ತದೆ. ಬ್ಲೇಕ್‌ಗೆ ಓರ್ವ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಗಿರುವ ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ಳು ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ತಡವಾಗಿ ಲೈಂಗಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕುರಿತಾದ ಹೆಚ್ಚು ಜಾಗರೂಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಳು ಎಂಬುದನ್ನೂ ಸಹ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮೇಲೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿರುವ ಮಾನವನ 'ಅಧಃಪತನಶೀಲತೆಯ' ಕುರಿತಾದ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಆಲೋಚಿಸುತ್ತಾ, ಅಧಃಪತನಕ್ಕೀಡಾದ ಅನುಭವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರೀತಿಯೂ ಕಟ್ಟಿಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ, ಲ್ಯೂಥಾಳ^[೬೭] ಮಹಿಳಾ ಪಾತ್ರದ ನಿದರ್ಶನದ ಮೂಲದಕ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಂತೆ ಇಂದ್ರಿಯ ಸುಖಗಳಲ್ಲಿನ ಲೋಲುಪತೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕೇವಲ ಕಾನೂನಿನ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅನುಮೋದಿಸುವುದಂತೂ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾಳೆ.^[೬೮] ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕುರಿತಾಗಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿವರಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತಾ, ಸಂಗಾತಿಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವದರ ಕುರಿತಾದ ಒಂದು ಪಂಗಡವನ್ನು ಆತ ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದ ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆದರೆ ಡೇವಿಡ್‌ ವೊರ್ರಾಲ್‌ ಎಂಬಾತನಿಂದ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಓದಲ್ಪಟ್ಟ ದಿ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಥೆಲ್‌ ಕೃತಿಯು, ಸ್ವೀಡನ್‌ಬರ್ಗ್‌ನ ಅನುಯಾಯಿ ಚರ್ಚಿನ ಕೆಲವೊಂದು ಸದಸ್ಯರು ಮದುವೆಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಉಪಪತ್ನಿಯರನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವದರ ಪ್ರಸ್ತಾವದ ಒಂದು ತಿರಸ್ಕರಣೆಯಾಗಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.^[೬೯]

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ನಂತರದ ಬರಹಗಳು ಕ್ರೈಸ್ತಮತದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ನವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಇಂದ್ರಿಯ ಸುಖಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನು ಕ್ರೈಸ್ತಮತದ ನೈತಿಕತೆಯನ್ನು ಆಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಮರುವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾನಾದರೂ, ಅವನ ಹಲವಾರು ಆರಂಭಿಕ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕ ಸಂಕಲ್ಪ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವಾದದ ಕುರಿತಾಗಿ ಕೊಂಚಮಟ್ಟಿಗಿನ ಒತ್ತುನೀಡಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ “ಸ್ವಯಂ-ನಿರಾಕರಣೆಯ” ಕುರಿತಾದ ಸಮರ್ಥನೆಯೂ ಅಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೂ ಇಂಥ ಪರಿತ್ಯಾಗವು ನಿರಂಕುಶಾಧಿಕಾರಿತ್ವದ ಒತ್ತಾಯದ ಮಾರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತಗೊಳ್ಳಬೇಕಿರುತ್ತದೆ.^[೭೦] ಮುಂಚಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ನಡುವಣ ಸಂವೇದನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಲ್ಲಟವಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬರ್ಜರ್‌ (ತನ್ಮೂಲಕ ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ) ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅತಿ ಸಂವೇದನಾಶೀಲನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಉದ್ರೇಕದ^[೭೧] ಅನುಸರಣೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ಬ್ಲೇಕ್‌ ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಆ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ವಯಸ್ಸಾದಂತೆ ನಿಜವಾದ ಪ್ರೀತಿಯ ಒಂದು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಆದರ್ಶಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಈ ನಿಜವಾದ ಪ್ರೀತಿಯು ಸ್ವಂತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಪ್ಪಟ ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಬರ್ಜರ್‌‌ ಗುರುತಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಅತೀಂದ್ರಿಯ ವಿಷಯಾಸಕ್ತಿಯ ಒಂದಷ್ಟು ಆಚರಣೆಯು ಅವನ ಆಂತ್ಯಿಕ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ (ಜೀಸಸ್‌ನ ತಾಯಿಯ ಕನ್ಯಾಸ್ಥಿತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಿರಾಕರಣೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ). ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೊನೆಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕವನಗಳು ಕ್ಷಮಾಗುಣ, ಪಾಪ ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಒತ್ತು ನೀಡಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸಂಬಂಧಗಳಿಗಾಗಿರುವ ಒಂದು ಅಡಿಪಾಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿವೆ.

ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಧರ್ಮದ ಮೇಲಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ದಾಳಿಗಳು ಅವನದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಘಾತಕಾರಿಯಾದ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅವನ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠತೆಯ ನಿರಾಕರಣವು ವಸ್ತುತಃ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ನಿರಾಕರಣವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ಧತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಅವನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಬೈಬಲಿನ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯ ಅನುಕರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಪಠ್ಯಗಳ ಒಂದು ಸರಣಿಯಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಹಲವಾರು ನರಕದ ನಾಣ್ಣುಡಿಗಳನ್ನು‌ (ಪ್ರಾವರ್ಬ್ಸ್‌ ಆಫ್ ಹೆಲ್) ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಪಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಕೆಳಗಿನವು ಸೇರಿವೆ:

ಸೆರೆಮನೆಗಳು ಕಾನೂನಿನ ಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೆ, ವೇಶ್ಯಾಗೃಹಗಳು ಧರ್ಮದ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.

ಕಂಬಳಿಹುಳುವು [ಇತಿ ಲಿಖಿತ ] ತನ್ನ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನಿಡಲು ಅತ್ಯಂತ ಸೊಗಸಾಗಿರುವ ಎಲೆಗಳನ್ನೇ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ, ಅತ್ಯಂತ ಸೊಗಸಾಗಿರುವ ಹಿಗ್ಗುಗಳ ಮೇಲೆಯೇ ಪಾದ್ರಿಯು ತನ್ನ ಶಾಪವನ್ನಿಡುತ್ತಾನೆ. (8.21, 9.55, E36)

ದಿ ಎವರ್‌ಲಾಸ್ಟಿಂಗ್‌ ಗಾಸ್ಪೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಜೀಸಸ್‌ನನ್ನು ಓರ್ವ ದಾರ್ಶನಿಕನಂತಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉದ್ಧಾರಕ ಅವತಾರದಂತಾಗಲೀ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಆದರೆ ಬೇರೂರಿದ ನಂಬಿಕೆ, ತರ್ಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕತೆಯನ್ನೂ ಮೀರಿದ ಓರ್ವ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸೃಜನಶೀಲವಾಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಜೀಸಸ್‌ನನ್ನು ಅವನು ಸಾದರಪಡಿಸಿದ್ದಾನೆ:

ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವನು ಕ್ರಿಸ್ತವಿರೋಧಿ ಆಷಾಢಭೂತಿಯೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ,

ನಮ್ಮನ್ನು ಸಂತೋಷಗೊಳಿಸಲು ಅವನು ಏನನ್ನಾದರೂ ಮಾಡಿರುತ್ತಿದ್ದ:

ಯೆಹೂದ್ಯರ ಆರಾಧನಾ ಸಭೆಗಳೊಳಗೆ ಗುಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗಿರುತ್ತಿದ್ದ

ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಹಾಗೂ ಪಾದ್ರಿಗಳನ್ನು ನಾಯಿಗಳಂತೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ,

ಆದರೆ ಒಂದು ಕುರಿಮರಿ ಅಥವಾ ಕತ್ತೆಯಂತೆ ವಿನೀತನಾಗಿ,

ಸ್ವತಃ ಕಯಾಫಾಸ್‌‌‌‌‌‌ನ ಆಜ್ಞಾಪಾಲಕನಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದ.

ಓರ್ವ ಮನುಷ್ಯನು ಸ್ವತಃ ಇಷ್ಟೊಂದು ವಿನೀತನಾಗಿರುವುದನ್ನು ದೇವರು ಬಯಸುವುದಿಲ್ಲ (55-61, E519-20)

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಪ್ರಕಾರ ದೈವತ್ವ ಹಾಗೂ ಮಾನವೀಯತೆಯ ನಡುವಿನ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಸಂಬಂಧ ಹಾಗೂ ಐಕಮತ್ಯವನ್ನು ಜೀಸಸ್‌ ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತಾನೆ: "ಮೂಲತಃ ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಭಾಷೆಯನ್ನು, ಮತ್ತು ಒಂದೇ ಧರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು: ಅದು ಶಾಶ್ವತವಾದ ಪರಮಸತ್ಯವಾದ ಜೀಸಸ್‌ನ ಧರ್ಮವಾಗಿತ್ತು. ಹಿಂದಿನಿಂದ ಬಂದ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಜೀಸಸ್‌ನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತದೆ." (ಡಿಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟಿವ್‌ ಕೆಟಲಾಗ್‌ , ಫಲಕ 39, E543)

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ತನ್ನದೇ ಸ್ವಂತದ ಪುರಾಣವನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇದು ಅವನ ಪ್ರವಾದಿಯ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಮಿತಿಯೊಳಗೇ 'ಉರೈಜೆನ್‌', 'ಎನಿಥಾರ್ಮನ್‌', 'ಬ್ರೊಮಿಯಾನ್‌' ಮತ್ತು 'ಲುವಾಹ್‌' ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಪುರಾಣವು ಬೈಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಗ್ರೀಕ್‌ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ^[೭೨] ಒಂದು ಆಧಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತವಾದ ಪರಮಸತ್ಯದ ಕುರಿತಾದ ಅವನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಅದು ಜೊತೆಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

style="text-align: left;"

"ನಾನೊಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬೇಕು, ಇಲ್ಲವೇ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಗುಲಾಮನಾಗಿರಬೇಕು. ನಾನು ಇದಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಥನೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ; ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದೇ ನನ್ನ ಕೆಲಸ."

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ...Jerusalem: The Emanation of the Giant Albion ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಲಾಸ್‌ನಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪದಗಳು.

ಕ್ರೈಸ್ತಮತವು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾದ ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ನಿಗ್ರಹಣವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿತು ಮತ್ತು ಐಹಿಕ ನಲಿವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಭಾವಿಸಿದ್ದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರೈಸ್ತಮತದೆಡೆಗಿನ ಅವನ ಬಲವಾದ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಎ ವಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಲಾಸ್ಟ್‌ ಜಡ್ಜ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ:

ಮಾನವರು ತಮ್ಮ ಭಾವೋದ್ರೇಕವನ್ನು <ನಿಗ್ರಹಿಸಿದರು &> ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದರು ಅಥವಾ ಅವರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಅವರಿಗೆ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ; ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ವಿವೇಚನೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಸ್ವರ್ಗದ ಐಶ್ವರ್ಯಗಳು ಭಾವೋದ್ರೇಕದ ಅವಾಸ್ತವತೆಗಳಲ್ಲ, ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಅವು ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ವಾಸ್ತವತೆಗಳಾಗಿದ್ದು, ಅದರಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳೂ <ನಿಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಡದೆ> ತಮ್ಮ ಶಾಶ್ವತವಾದ ವೈಭವದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತವೆ. (E564)

ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿರುವ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಓರ್ವರು ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬಹುದು:

ಎಲ್ಲಾ ಬೈಬಲ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಪವಿತ್ರವಾದ ನೀತಿನಿಯಮಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನ ತಪ್ಪುಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿವೆ.

1. ಮಾನವನು ಒಂದು ದೇಹ ಮತ್ತು ಒಂದು ಆತ್ಮ ಎಂಬ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ವಾಸ್ತವಿಕ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬುದು.

2. ಕೆಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆ ಶಕ್ತಿಯು ದೇಹದಿಂದ ಒಂಟಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಒಳ್ಳೆಯದು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕಾರಣವು ಆತ್ಮದಿಂದ ಒಂಟಿಯಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು.

3. ಮಾನವನು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡಿಬೇಕು ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ದೇವರು ಮಾನವನಿಗೆ ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದು.

ಆದರೆ ಇವುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಈ ಕೆಳಗಿನ ವೈರುಧ್ಯಗಳು ಸತ್ಯವಾಗಿವೆ.

1. ಮಾನವನು ತನ್ನ ಆತ್ಮದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರುವ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಹಾಗೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದೇಹವು ಆತ್ಮದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಈ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಆತ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಗಳಾದ ಐದು ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ಅದು ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂಬುದು.

2. ಶಕ್ತಿಯೊಂದೇ ಜೀವನವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು ದೇಹದಿಂದ ಬಂದಿದೆ ಹಾಗೂ ಕಾರಣವು ಶಕ್ತಿಯ ಪರಿಮಿತಿ ಅಥವಾ ಹೊರಗಣ ಪರಿಧಿಯಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು.

3. ಶಕ್ತಿಯು ಶಾಶ್ವತ ಮಹದಾನಂದ ಎಂಬುದು.(ಫಲಕ 4, E34)

ಸುಮಾರು 1825ರಲ್ಲಿ ಆಡಂ ಮತ್ತು ಈವ್‌ರಿಂದ ಕಾಣಲ್ಪಟ್ಟ ಅಬೆಲ್‌ ದೇಹ.ಮರದ ಮೇಲಿನ ಜಲವರ್ಣ.

ಆತ್ಮದಿಂದ ಬಂದಿರುವ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದೇಹ ಎಂಬ, ಮತ್ತು ಆತ್ಮದ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅದು ಅಧೀನವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಎಣಿಕೆಯನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಸಮ್ಮತಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಇಂದ್ರಿಯಗಳ 'ಒಳನೋಟ'ದಿಂದ ಜನ್ಯವಾಗಿರುವ ಆತ್ಮದ ಒಂದು ವಿಸ್ತರಣೆ ಅಥವಾ ಚಾಚಿಕೆಯಂತೆ ಅವನು ದೇಹವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ, ದೈಹಿಕ ಉತ್ಕಟೇಚ್ಛೆಗಳ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಮೇಲೆ ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ಧತೆಯು ಇಡುವ ಒತ್ತು, ದೇಹ ಮತ್ತು ಆತ್ಮದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧದದ ತಪ್ಪುಗ್ರಹಿಕೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಒಂದು ದ್ವಿರೂಪದ ತಪ್ಪಾಗಿದೆ; ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಅವನು ಸಟಾನ್‌ನನ್ನು 'ತಪ್ಪಿನ ಸ್ಥಿತಿಯಾಗಿ', ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷದಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಇರುವವನಂತೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.^[೭೩]

ನೋವನ್ನು ಮನ್ನಿಸುವ, ಕೆಟ್ಟದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯದ ಕೃತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಷಮೆಕೋರುವ ಮತಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಆಲೋಚನೆಯ ಮಿಥ್ಯಾತರ್ಕವನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ವಿರೋಧಿಸಿದ. ಸ್ವಾರ್ಥತ್ಯಾಗದ^[೭೪] ಕುರಿತು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಸಹ್ಯಪಟ್ಟುಕೊಂಡ. ಅದು ಧಾರ್ಮಿಕ ನಿಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಲೈಂಗಿಕ ನಿಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ^[೭೫] ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು: "ಯುಕ್ತಾಯುಕ್ತ ವಿವೇಚನೆ" ಎಂಬುದು ಒಂದು ಶ್ರೀಮಂತ ಕುರೂಪಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಪರಿಚಾರಕಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದ ಅವಳು ಓಲೈಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ. / ಯಾರು ಆಸೆ ಪಟ್ಟ ನಂತರವೂ ಸಕ್ರಿಯನಾಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅವನು ಮಾರಕಬೇನೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾನೆ." (7.4-5, E35) 'ಪಾಪ'ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಅವನು ಮನುಷ್ಯನ ಬಯಕೆಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿಡಲು ಬಳಸುವ ಒಂದು ಬಲೆಯಾಗಿ (ಗಾರ್ಡನ್‌ ಆಫ್‌ ಲವ್‌‌‌‌‌ ನ ಕಾಡುಗುಲಾಬಿಗಳು) ಕಂಡ, ಮತ್ತು ಹೊರಗಡೆಯಿಂದ ಹೇರಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ನೀತಿಸಂಹಿತೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿರುವ ಪ್ರತಿಬಂಧಕವು ಜೀವನೋತ್ಸಾಹಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವನು ನಂಬಿದ್ದ:

ಮಿರುಗೆಂಪಿನ ಅಂಗಗಳು ಮತ್ತು ಮಿರುಗುವ ಕೂದಲಿನ ಮೇಲೆಲ್ಲಾ

ಇಂದ್ರಿಯ ನಿಗ್ರಹವು ಮರಳನ್ನು ಬಿತ್ತುತ್ತದೆ

ಆದರೆ ಬಯಕೆಯು ಗಿಡಗಳು ಹಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು

ಸ್ವಚ್ಛಂದವಾಗಿ ಹರಿಯಬಿಟ್ಟಿದೆ. (E474)

ಮಾನವ ಕುಲದಿಂದ^[೭೬] ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಕುಲಕ್ಕೆ ಪರಮೋಚ್ಚನಾದ ಒಂದು ಇರುವಿಕೆಯಾಗಿರುವ ದೇವರನ್ನು ಯಜಮಾನನನ್ನಾಗಿ ನೋಡುವ ಉಪದೇಶ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಅವನು ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ; ಜೀಸಸ್‌ ಕ್ರಿಸ್ತನ ಕುರಿತಾಗಿ ಅವನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ನಿಚ್ಚಳವಾಗಿ ತೋರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ: "ಅವನು ಏಕೈಕ ದೇವರು ... ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಾನೂ ಕೂಡಾ, ಮತ್ತು ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನೀವೂ ಕೂಡಾ." ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ "ಎಲ್ಲಾ ದೇವತೆಗಳೂ ಮಾನವನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮಾನವರು ಮರೆಯುತ್ತಾರೆ" ಎಂಬ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾದ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಇದಕ್ಕೊಂದು ದರ್ಶನವಾಗಿದೆ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಮತ್ತು ಲಿಂಗಗಳ ನಡುವಿನ ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಾನತೆಯಲ್ಲಿ ಅವನು ಹೊಂದಿದ್ದ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಇದು ಅನುಸಾರವಾಗಿದೆ.

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನೋದಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ

ಜ್ಞಾನೋದಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ. ತನ್ನ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ನ್ಯೂಟನ್ನನ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ವಿರೋಧಿಸಿದ. ಈ ಮನೋರೂಢಿಯು ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಜೆರುಸಲೆಮ್‌‌ ನಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಒಂದು ಉದ್ದೃತಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗಿದೆ:

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ನ್ಯೂಟನ್‌ (1795) ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಭೌತವಾದದ "ಏಕ-ದೃಷ್ಟಿಕೋನ"ದೆಡೆಗಿನ ಅವನ ವಿರೋಧವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತದೆ: ದಿಕ್ಸೂಚಿಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ನ್ಯೂಟನ್‌ ತನ್ನ ಕಣ್ಣು ನೆಡುತ್ತಾನೆ (ಮಿಲ್ಟನ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಧೃತ ಭಾಗವಾದ 8:27ನೇ ಲೋಕೋಕ್ತಿಗಳನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ)^[೭೭] ಅವನ ಮೆದುಳಿನಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಂತೆ ಕಾಣುವ ಸುರುಳಿ ವಿನ್ಯಾಸದ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು.^[೭೮]

I turn my eyes to the Schools & Universities of Europe

And there behold the Loom of Locke whose Woof rages dire
Washd by the Water-wheels of Newton. black the cloth
In heavy wreathes folds over every Nation; cruel Works
Of many Wheels I view, wheel without wheel, with cogs tyrannic
Moving by compulsion each other: not as those in Eden: which

Wheel within Wheel in freedom revolve in harmony & peace.(15.14-20, E159)

ವಸ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವ ಯಥಾರ್ಥ ಶೈಲಿಯ ಬೆಳಕಿನ ಬೀಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಸರ್‌ ಜೋಶುವಾ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ನ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ 'ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ಕಣ್ಣಿನ' ಉತ್ಪನ್ನಗಳಾಗಿದ್ದವು ಎಂದೂ ಸಹ ಬ್ಲೇಕ್‌ ನಂಬಿದ್ದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಲೋಕೆ ಹಾಗೂ ನ್ಯೂಟನ್‌ರನ್ನು ಆತ "ಸರ್‌ ಜೋಶುವಾ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌ನ ಸೌಂದರ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಯ ನಿಜವಾದ ಮೂಲಪುರುಷರಂತೆ" ಕಂಡ.^[೭೯] ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇಂಗ್ಲಂಡ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಜನಪ್ರಿಯ ಅಭಿರುಚಿಯು ಅರೆಛಾಯೆ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿಂದ ಈಡೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಈ ಅರೆಛಾಯೆ ಕೆತ್ತನೆಗಳು, ಪುಟದ ಮೇಲೆ ಸಾವಿರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪುಟ್ಟ ಪುಟ್ಟ ಚುಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯೊಂದರಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮುದ್ರಿತ ಪ್ರತಿಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಇದರ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಟನ್‌ನ ಬೆಳಕಿನ ಕಣಸಿದ್ಧಾಂತದ ನಡುವೆ ಒಂದು ಸಾಮ್ಯತೆಯಿರುವುದನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕಂಡ.^[೮೦] ಅದರಂತೆಯೇ, ಅದರ ಕುರಿತು ಒತ್ತಾಯಿಸುವ ಕೌಶಲವೊಂದನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಎಂದಿಗೂ ಬಳಸಲಿಲ್ಲ; ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಒಂದು ದ್ರವ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಟವಾಗಿ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನವೊಂದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅವನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡ:

a Line or Lineament is not formed by Chance a Line is a Line in its Minutest Subdivision[s] Strait or Crooked It is Itself & Not Intermeasurable with or by any Thing Else Such is Job. (E784)

ದಾರ್ಶನಿಕ ಚಳವಳಿಯ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನೋದಯದ ತತ್ತ್ವಗಳ ಕಡೆಗೆ ತಾನು ಹೊಂದಿದ್ದ ವಿರೋಧದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಬ್ಲೇಕ್‌ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೇಖಾತ್ಮಕ ಸೌಂದರ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯೆಡೆಗೆ ತಲುಪಿದ. ಅವನೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕಬಾರಿ ವರ್ಗೀಕರಣಕ್ಕೊಳಪಡುವ ರಮ್ಯವಾದಿಗಳ ಕೃತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನ್‌ ಫ್ಲಾಕ್ಸ್‌ಮನ್‌‌‌ನ ನವಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಈ ಸೌಂದರ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯು ಅನೇಕ ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ಹೋಲುವಂತಿತ್ತು.

ಆದ್ದರಿಂದ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಓರ್ವ ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಕವಿ ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದನಾಗಿಯೂ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಸ್ವೀಕೃತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಪದ್ಧತಿಗಳು, ಪ್ರಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸದರಿ ಆಂದೋಲನದ ನಿರಾಕರಣೆಗೆ ಅವನು ಅನುಸಾರವಾಗಿದ್ದ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಗಣನೆಯು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಒಂದು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಥನೆಯ ಎತ್ತರಿಸುವಿಕೆಯಾಗಿ ತಾನು ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರ ಕುರಿತು ಅವನು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿದ್ದ. ಸಮರ್ಥನೆ, ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಏಕರೂಪತೆಯ ಕುರಿತಾದ ತನ್ನ ಟೀಕೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಜ್ಞಾನೋದಯವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದ ಎಂಬಂತೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆಯಾದರೂ, ಒಂದು ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಸಂಕುಚಿತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸಲು, ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ಅಥವಾ ಅಧಿಕಾರದ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಜೀವಾಳವನ್ನು ಅವನು ಬಳಸಿದ ಎಂದೂ ಸಹ ವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೮೧]

ಮೌಲ್ಯನಿರ್ಣಯ

ಸೃಜನಶೀಲ ಮನೋರೂಢಿ

ಬಲವಾಗಿ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳಲ್ಲಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಸ್ಥಿರತೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆ ಎಂಬಾತ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾ, "ಐವತ್ತನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದ [ಜೋಶುವಾ] ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್‌‌ನ ಕುರಿತಾಗಿರುವ ತನ್ನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು, ತಾನು 'ಅತ್ಯಂತ ಯುವಕನಾಗಿದ್ದಾಗ' ಲೋಕೆ ಹಾಗೂ ಬೇಕನ್‌ರ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳಿಗೆ 'ನಿಖರವಾಗಿ ಹೋಲುವಂತಿವೆ' ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಸ್ವತಃ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಕಿರುಪದ್ಯದ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲುಗಳೂ ಸಹ ಸರಿಸುಮಾರು ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತಾನು ಯಾವುದನ್ನು ಸತ್ಯ ಎಂದು ನಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದನೋ ಅದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಿರತೆಯು ಸ್ವತಃ ಅವನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ ತತ್ತ್ವಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು ... ಆಗ ಮೂರ್ಖತನ ಅಥವಾ ಮತ್ತಿನ್ನೇನೋ ಆಗಿದ್ದ ಸ್ಥಿರತೆಯು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಆದ್ಯಕರ್ತವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ; ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇದು 'ಸ್ವವಿರೋಧವು' ಯಾವಾಗಲೂ ಅವನ ಅತ್ಯಂತ ಕಡೆಗಣಿಸುವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿರುವುದರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.^[೮೨]

ಗುಲಾಮಗಿರಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಬ್ಲೇಕ್‌ ತುಂಬ ಅಸಹ್ಯಪಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಮತ್ತು ಜನಾಂಗದ ಹಾಗೂ ಲೈಂಗಿಕ ಸಮಾನತೆಯಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ. ಅವನ ಹಲವಾರು ಕವನಗಳು ಹಾಗೂ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿ ಮಾನವೀಯತೆಯ ಒಂದು ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುತ್ತವೆ: "(ಎಲ್ಲೆಯಿಲ್ಲದೆ ಹಲವು ರೀತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ) ಎಲ್ಲಾ ಮಾನವರೂ ಒಂದೇ." ಒಂದು ನೀಗ್ರೋ ಮಗುವಿನಿಂದ ಹೇಳಲ್ಪಡುವ ಕವನವೊಂದರಲ್ಲಿ, ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ದೇಹಗಳೆರಡೂ ನೆರಳುಬಿದ್ದ ಕೊರಕಲು ದಾರಿಗಳಾಗಿ ಅಥವಾ ಮೋಡಗಳಾಗಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, "ಪ್ರೀತಿಯ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವಲ್ಲಿ" ಓರ್ವನು ಕಲಿಯುವವರೆಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ:

ಕಪ್ಪು ವರ್ಣೀಯನಾದ ನಾನು ಮತ್ತು ಶ್ವೇತವರ್ಣೀಯನಾದ ಅವನು ಮುಕ್ತವಾಗಿದ್ದು,

ನಾವು ಸಂತೋಷಪಡಿಸುವ ಕುರಿಮರಿಗಂತೆ ದೇವರ ಗುಡಾರವನ್ನು ಸುತ್ತುಹಾಕುವಾಗ:

ಅವನು ತಾಳಿಕೊಳ್ಳುವವರೆಗೂ ನಾನು ಅವನಿಗೆ ಬಿಸಿಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನೆರಳು ನೀಡುವೆ,

ಅಪ್ಪಂದಿರ ಮೊಣಕಾಲಿಗೆ ನಾವು ಹಿಗ್ಗಿನಲ್ಲಿ ಒರಗಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುವೆ.

ಮತ್ತು ನಂತರ ನಾನು ಎದ್ದುನಿಂತು ಅವನ ಬೆಳ್ಳಿಗೂದಲನ್ನು ನೇವರಿಸುವೆ,

ಮತ್ತು ಅವನಂತೆಯೇ ಆಗುವೆ ಹಾಗೂ ಆಗ ಅವನು ನನ್ನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಾನೆ. (23-8, E9)

ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ತನ್ನ ಜೀವಮಾನಪರ್ಯಂತ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಕ್ರಿಯ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ, ಮತ್ತು ಅವನ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಸಾಂಕೇತಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಅನೇಕ ಕಡೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಯುಕ್ತವಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಕಟ್ಟುಪಾಡಿನ ಮೇಲಿನ ಅವನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು ಚರ್ಚಿನವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಣೆಗೊಂಡವು. ಅವನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಸಾಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್‌ (1794) ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ತಾನು ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ಹಳೆಯ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ದೇವರು, ಮತ್ತು ತಾನು ಒಂದು ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಭಾವವಾಗಿ ಕಂಡ ಹೊಸ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ದೇವರ ನಡುವಿನ ಭಿನ್ನಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅವನು ತೋರಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿಗಳು

ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡುದಾಗಿ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಆತನಿಗೆ ಕೇವಲ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿದ್ದಾಗ ಸಂಭವಿಸಿರಬಹುದು. ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವರು "ತನ್ನ ತಲೆಯನ್ನು ಕಿಟಕಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿ" ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕಿರಿಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದ ಅವನ ಆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಆ ಚಿಕ್ಕ ಕಲಾವಿದ "ದೇವರನ್ನು ಕಂಡ" ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೮೩] ಎಂಟು ಅಥವಾ ಹತ್ತು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವನಾಗಿದ್ದು ಲಂಡನ್‌ನ ಪೆಕ್‌ಹ್ಯಾಂ ರೈನಲ್ಲಿರುವಾಗ, "ದೇವದೂತರಿಂದ ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮರವೊಂದನ್ನು ತಾನು ಕಂಡುದಾಗಿಯೂ, ಅವರು ಪ್ರತಿ ಬಾರಿ ಬಗ್ಗಿದಾಗಲೂ ಚಮಕಿ ಬಟ್ಟುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಆ ಉಜ್ಜ್ವಲವಾದ ದಿವ್ಯ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಂತೆ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು" ಎಂತಲೂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದ.^[೮೩] ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಜೀವನಚರಿತ್ರಕಾರನ ಪ್ರಕಾರ, ಆತ ಮನೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ಈ ಅಂತದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸುಳ್ಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ತನ್ನ ತಂದೆಯಿಂದ ಹೊಡೆತ ತಿನ್ನುವ ಸಂದರ್ಭ ಬಂದಾಗ, ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮಧ್ಯಸ್ತಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಸ್ವತಃ ಅವನೇ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ. ಅವನ ಹೆತ್ತವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜನಕಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಎಲ್ಲಾ ಪುರಾವೆಗಳೂ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅವನ ತಾಯಿಯು ಆ ರೀತಿ ಇದ್ದುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಹಲವಾರು ಮುಂಚಿನ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಕವನಗಳು ಅವಳ ಕೋಣೆಯ ಗೋಡೆಯ ತುಂಬೆಲ್ಲಾ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು. ಮತ್ತೊಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಹುಲ್ಲು ಮಾಡುವವರು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದುದನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಗಮನಿಸಿದ, ಮತ್ತು ಅವರ ನಡುವೆ ದೇವದೂತರಂಥ ರೂಪಗಳು ನಡೆದಾಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ಭಾವಿಸಿಕೊಂಡ.^[೮೩]

ತನ್ನ ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ಅಂತದೃಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ತಂದುಕೊಂಡುದಾಗಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಅಂತದೃಷ್ಟಿಗಳು ಹಲವು ಬಾರಿ ಸುಂದರವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯಗಳು ಹಾಗೂ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತಿದ್ದವು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವನು ಮತ್ತಷ್ಟು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿರಬಹುದು. ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ದೇವರು ಮತ್ತು ಕ್ರೈಸ್ತಮತ ಅವನ ಬರಹಗಳ ಬೌದ್ಧಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡವು ಹಾಗೂ ಇವುಗಳಿಂದಲೇ ಆತ ಪ್ರೇರಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ತನ್ನ ಕಲಾತ್ಮಕ ಕೃತಿಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಗಳು ತನಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಬ್ಲೇಕ್‌ ನಂಬಿದ್ದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ತಾನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದುದನ್ನು ಅದೇ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಗಳು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಓದಿ, ಸಂತೋಷಪಟ್ಟರು ಎಂದೂ ಸಹ ಅವನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದ. 1800ರ ಮೇ 6ರಂದು ವಿಲಿಯಂ ಹಾಯ್ಲಿ ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:

ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತೀರಿಕೊಂಡ ನಮ್ಮ ಸ್ನೇಹಿತರು, ನಮ್ಮ ಸುದೀರ್ಘ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಇದ್ದಾರೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಗೊತ್ತು. ಹದಿಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾನೋರ್ವ ಸೋದರನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡೆ, ಮತ್ತು ಅವನ ಚೇತನದೊಂದಿಗೆ ನಾನು ದಿನವೂ ಸತತವಾಗಿ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ, ಮತ್ತು ನನ್ನ ಕಲ್ಪನೆಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ನನ್ನ ಸ್ಮರಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅವನ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಕೇಳುತ್ತೇನೆ, ಮತ್ತು ಈಗಲೂ ಸಹ ಅವನ ನಿರ್ದೇಶನದ ಅನುಸಾರವೇ ನಾನು ಬರೆಯುತ್ತಿರುವೆ.

1800ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌‌ 21ರಂದು ಜಾನ್‌ ಫ್ಲಾಕ್ಸ್‌ಮನ್‌ ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:

ಫೆಲ್‌ಫಾಮ್‌ ನಗರವು ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಸೊಗಸಾದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಲಂಡನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ನಗರದ ಎಲ್ಲಾ ಪಾರ್ಶ್ವಗಳಲ್ಲೂ ಇರುವ ಬಂಗಾರದ ದ್ವಾರಗಳ ಮೂಲಕ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗವು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ; ನಗರದ ಕಿಟಕಿಗಳಿಗೆ ಹಬೆಯು ಯಾವುದೇ ತಡೆಯೊಡ್ಡಿಲ್ಲ; ಸ್ವರ್ಗೀಯ ನಿವಾಸಿಗಳ ಧ್ವನಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಸುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಅವರ ಸ್ವರೂಪಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ; ಮತ್ತು ನನ್ನ ಕುಟೀರವೂ ಸಹ ಅವರ ಮನೆಗಳ ಒಂದು ಛಾಯೆಯೇ ಆಗಿದೆ. ನನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು ಸೋದರಿ, ಈ ಇಬ್ಬರೂ ಸಹ ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದು, ನೆಪ್ಚೂನ್‌ನ್ನು ಒಂದು ಅಪ್ಪುಗೆಗಾಗಿ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ... ನಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಾನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನಾನು ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಮತ್ತು ಕೋಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಹಾಗೂ ಹಳೆಯ ಚಿತ್ರಗಳು ತುಂಬಿಕೊಂಡಿವೆ. ಅವು ನನ್ನ ಮರ್ತ್ಯ ಜೀವನಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆಯಿದ್ದ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ವಯಸ್ಸುಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಿಸಿದ ಕೃತಿಗಳಾಗಿದ್ದವು; ಮತ್ತು ಆ ಕೃತಿಗಳು ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಗಳ ಮಹದಾನಂದ ಹಾಗೂ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿವೆ. (E710)

1803ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌‌‌ 25ರಂದು ಥಾಮಸ್‌ ಬಟ್ಸ್‌ ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:

ಪ್ರಾಯಶಃ ಬೇರಾರಿಗೂ ಹೇಳಲು ನನಗೆ ಧೈರ್ಯಬಾರದಂಥ ವಿಷಯವನ್ನು ನಾನು ಈಗ ನಿನಗೆ ಹೇಳಬಹುದು: ಅದೇನೆಂದರೆ, ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಿರಿಕಿರಿಗೆ ಒಳಗಾಗದೆ ನಾನೊಬ್ಬನೇ ನನ್ನ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬಲ್ಲೆ, ಮತ್ತು ಪಾರಲೌಕಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ನನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸಂಭಾಷಿಸಬಹುದು, ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು, ಕನಸುಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು ಮತ್ತು ಯಾರಿಗೂ ಕಾಣದಂತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಮರ್ತ್ಯರ ಸಂದೇಹಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಲ್ಲಿ ದೃಷ್ಟಾಂತಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ನಾಣ್ಣುಡಿಗಳನ್ನು ಆಡಬಹುದು; ಈ ಸಂದೇಹಗಳು ಪ್ರಾಯಶಃ ದಯೆಯಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಸಂದೇಹಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇವಾಗಿ ನಮ್ಮ ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ನಾವು ಸಂದೇಹಿಸಿದಾಗ, ವಿನಾಶಕರವಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ಎ ವಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಲಾಸ್ಟ್‌ ಜಡ್ಜ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:

ತಪ್ಪು ಎಂಬುದು ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸತ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಶಾಶ್ವತ ತಪ್ಪಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಸೃಷ್ಟಿಯು ಸುಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಸತ್ಯ ಅಥವಾ ಶಾಶ್ವತತೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮಾನವರು ಇದನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ಕ್ಷಣದಿಂದ ಇದು ಸುಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ನಾನು ಅವಲೋಕಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ನನಗೆ ನಾನೇ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಅಡಚಣೆಯೇ ಹೊರತು ಕ್ರಮವಲ್ಲ. ಇದು ನನ್ನ ಕಾಲ ಮೇಲಿನ ಧೂಳಿನಂತೆಯೇ ಹೊರತು ನನ್ನ ಕಾರಣದಿಂದ ಆದುದಲ್ಲ. ಸೂರ್ಯನು ಹುಟ್ಟಿದಾಗ, ಗಿನಿ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯದಂತಿರುವ ಬೆಂಕಿಯ ಒಂದು ದುಂಡನೆಯ ತಟ್ಟೆಯನ್ನು ನೀನು ನೋಡುತ್ತಿಲ್ಲವೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲ, ಇಲ್ಲ, ಸ್ವರ್ಗೀಯ ಅತಿಥೇಯನ ಒಂದು ಎಣಿಸಲಾಗದ ಒಡನಾಟವನ್ನು ನಾನು ನೋಡುತ್ತಿರುವೆ. ಸರ್ವಶಕ್ತನಾದ ಭಗವಂತನು ಪವಿತ್ರ ಪವಿತ್ರ ಪವಿತ್ರ ಎಂದು ಕಿರುಚುತ್ತಿರುವುದು ನನಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಶಾರೀರಿಕ ಅಥವಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ಕಣ್ಣನ್ನು ನಾನು ಕೇಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮತ್ತೇನನ್ನೂ ಕೇಳುವುದಿಲ್ಲ. ದೃಶ್ಯವೊಂದರ ಕುರಿತಂತೆ ಕಿಟಕಿಯ ಮೂಲಕ ನಾನು ಕಂಡದ್ದಕ್ಕೆ ಅದು ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತದೆಯೇ ವಿನಃ, ಅದರೊಂದಿಗೆ ಕಂಡದಕ್ಕಲ್ಲ. (E565-6)

ವಿಲಿಯಂ ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್‌ ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದು ಹೀಗೆ, "ಈ ಬಡಪಾಯಿ ಹುಚ್ಚನಾಗಿದ್ದ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಂದೇಹವಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಈ ಮನುಷ್ಯನ ಹುಚ್ಚುತನದಲ್ಲೂ ಏನೋ ವಿಶೇಷತೆ ಇರುವುದಂತೂ ನಿಜ. ಆ ವಿಶೇಷತೆಯೇ ಲಾರ್ಡ್‌ ಬೈರನ್‌ ಹಾಗೂ ವಾಲ್ಟರ್‌ ಸ್ಕಾಟ್‌‌ರವರ ಚಿತ್ತಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯುಂಟುಮಾಡಿದೆ."^[೮೫]

D.C.ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌ (1899–1983) ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತಾ, ಪ್ರಪಂಚದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಹೊಂದುವುದರೊಂದಿಗೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಓರ್ವ ರಮ್ಯವಾದಿಯಾಗಿದ್ದ. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಸಾಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಇನೊಸೆನ್ಸ್‌ ಕೃತಿಯು ಒಂದು ಆದರ್ಶದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ, ಒಂದು ರೀತಿಯ ಆದರ್ಶ ರಾಜ್ಯದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಎಂಬುದು ಅವನ ಸಮರ್ಥನೆಯಾಗಿತ್ತು. ತನ್ನ ಕಾಲದ ಸಮಾಜ ಹಾಗೂ ಪ್ರಪಂಚದ ಸ್ವರೂಪದಿಂದ ಒಡ್ಡಲ್ಪಟ್ಟ ನರಳಿಕೆ ಮತ್ತು ನಷ್ಟವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಸಾಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್‌‌‌ ನ್ನು ಬ್ಲೇಕ್‌ ಬಳಸಿದ ಎಂಬುದು ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು.

ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವ

ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಮರಣವಾದ ಸರಿಸುಮಾರು ಒಂದು ಶತಮಾನದ ನಂತರದವರೆಗೂ ಅವನ ಕೃತಿಯು ಉಪೇಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಆದರೆ 20ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅವನ ಖ್ಯಾತಿಯು ರಭಸವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಜಾನ್‌ ಮಿಡ್ಲ್‌ಟನ್‌ ಮರ್ರೆ ಮತ್ತು ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆಯವರಂಥ ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಅವನ ಹೆಸರು ಪುನರ್‌ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಅವನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಾಂತರಿಸಿದ ಬೆಂಜಮಿನ್‌ ಬ್ರೈಟನ್‌ ಮತ್ತು ರಾಲ್ಫ್‌ ವೌಘನ್‌ ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌‌ರಂಥ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಯೋಜಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾದ ಕಾರಣದಿಂದಲೂ ಈ ರಭಸ ಕಂಡುಬಂದಿತು.

ಜೂನ್‌ ಸಿಂಗರ್‌‌ನಂಥ ಅನೇಕರು ತಮ್ಮ ವಾದವನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತಾ,

ಮಾನವ ಸ್ವಭಾವದ ಕುರಿತಾದ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಮಹತ್ತರವಾಗಿ ಮುಂಗಾಣುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಲ್‌ ಜಂಗ್‌ ಎಂಬ ಮನೋವಿಶ್ಲೇಷಕನ ಆಲೋಚನಾಲಹರಿಗೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕೃತಿಗಳು "ಅರಿವಿಲ್ಲದ ಘಟನಾವಳಿಗಳ ಒಂದು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯಾಗುವುದರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒಂದು ಕಲಾತ್ಮಕ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಜಂಗ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದ.^[೮೬]

1950ರ ದಶಕದ ಬೀಟ್‌ ಪೀಳಿಗೆಯ ಕವಿಗಳು ಹಾಗೂ 1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರತಿಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಒಂದು ಅಗಾಧವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದ್ದ. ಬೀಟ್‌ ಕವಿ ಅಲೆನ್‌ ಗಿನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ ಹಾಗೂ ಗೀತರಚನೆಕಾರ ಬಾಬ್‌ ಡೈಲನ್‌‌ನಂಥ ಮೂಲಪುರುಷರಿಂದ ಆತ ಆಗಿಂದಾಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟ. ಫಿಲಿಪ್‌ ಪುಲ್‌ಮನ್‌‌‌‌ನ ಹಿಸ್‌ ಡಾರ್ಕ್‌ ಮೆಟೀರಿಯಲ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕೃತಿತ್ರಯಗಳು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ದಿ ಮ್ಯಾರಿಯೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆಲ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿವೆ.

ವ್ಯಾಪಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಕಾವ್ಯವು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಯೋಜಕರಿಂದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ 1960ರ ದಶಕದ ನಂತರ ಬಂದ ಸಂಗೀತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಇದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ನ ಪಡಿಯಚ್ಚು ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಆಧುನಿಕ ವರ್ಣಚಿತ್ರದ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.

ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ

ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ ಪುಸ್ತಕಗಳು

Non-ಸುವರ್ಣಾಲಂಕೃತ

Illustrated by ಬ್ಲೇಕ್‌‌

1791: ಮೇರಿ ವೋಲ್ಸ್‌ಟೋನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌, ಒರಿಜಿನಲ್‌ ಸ್ಟೋರೀಸ್‌ ಫ್ರಂ ರಿಯಲ್‌ ಲೈಫ್‌
1797: ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಯಂಗ್‌, ನೈಟ್‌ ಥಾಟ್ಸ್‌
1805-1808: ರಾಬರ್ಟ್‌ ಬ್ಲೇರ್‌‌, ದಿ ಗ್ರೇವ್‌
1808: ಜಾನ್‌ ಮಿಲ್ಟನ್‌, ಪ್ಯಾರಡೈಸ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌
1819-1820: ಜಾನ್‌ ವಾರ್ಲೆ, ವಿಷನರಿ ಹೆಡ್ಸ್‌
1821: R.J. ಥಾರ್ನ್‌ಟನ್‌, ವರ್ಜಿಲ್‌
1823-1826: ದಿ ಬುಕ್‌ ಆಫ್‌ ಜಾಬ್‌
1825-1827: ಡಾಂಟೆ, ದಿ ಡಿವೈನ್‌ ಕಾಮಿಡಿ (ಈ ಜಲವರ್ಣ ಕೃತಿಗಳು ಇನ್ನೂ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ ಬ್ಲೇಕ್‌ 1827ರಲ್ಲಿ ಮರಣಹೊಂದಿದ)

On ಬ್ಲೇಕ್‌‌

ಪೀಟರ್‌ ಅಕ್ರೋಯ್ಡ್‌ (1995). ಬ್ಲೇಕ್‌‌ . ಸಿಂಕ್ಲೇರ್‌-ಸ್ಟೀವನ್‌ಸನ್‌. ISBN 1-85619-278-4.
ಡೊನಾಲ್ಡ್‌ ಔಲ್ಟ್‌ (1974). ವಿಷನರಿ ಫಿಸಿಕ್ಸ್‌: ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ರೆಸ್ಪಾನ್ಸ್‌ ಟು ನ್ಯೂಟನ್‌ . ಚಿಕಾಗೊ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ. ISBN 0-226-03225-6.
ಡೊನಾಲ್ಡ್‌ ಔಲ್ಟ್‌ (1987). ನೆರೇಟಿವ್‌ ಅನ್‌ಬೌಂಡ್‌: ರೀ-ವಿಷನಿಂಗ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌'ಸ್‌ ದಿ ಫೋರ್‌ ಝೋವಾಸ್‌ . ಸ್ಟೇಷನ್‌ ಹಿಲ್‌ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 1-886449-75-9.
‌G.E. ಬೆಂಟ್ಲೆ ಜೂನಿಯರ್ (2001). ‌ದಿ ಸ್ಟ್ರೇಂಜರ್‌ ಫ್ರಂ ಪ್ಯಾರಡೈಸ್‌: ಎ ಬಯಾಗ್ರಫಿ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್ . ಯೇಲ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 0-300-08939-2.
ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ ಬ್ಲೂಮ್‌ (1963). ‌‌ಬ್ಲೇಕ್‌‌’ಸ್‌ ಅಪೋಕ್ಯಾಲಿಪ್ಸ್ . ಡಬಲ್‌ಡೇ.
ಜಾಕೋಬ್‌ ಬ್ರೊನೊವ್ಸ್ಕಿ (1972). ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಏಜ್‌ ಆಫ್‌ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್‌ . ರೌಲೆಟ್ಜ್‌ & K. ಪಾಲ್‌. ISBN 0-7100-7277-5 (ದಪ್ಪ ರಕ್ಷಾಪುಟ), ISBN 0-7100-7278-3 (ಕಾಗದದ ರಕ್ಷಾಪುಟ)
ಜಾಕೋಬ್‌ ಬ್ರೊನೊವ್ಸ್ಕಿ (1944). ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌, 1757–1827. ಎ ಮ್ಯಾನ್‌ ವಿಥೌಟ್‌ ಎ ಮಾಸ್ಕ್‌ . ಸೆಕರ್‌ ಅಂಡ್‌ ವಾರ್‌ಬರ್ಗ್‌, ಲಂಡನ್‌. ಮರುಮುದ್ರಣಗಳು: ಪೆಂಗ್ವಿನ್‌ 1954; ಹಾಸ್ಕೆಲ್‌ ಹೌಸ್‌ 1967.
G. K. ಚೆಸ್ಟರ್‌ಟನ್‌, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . ಡಕ್‌ವರ್ತ್‌, ಲಂಡನ್‌, n.d. [1910]. ಮರುಮುದ್ರಣ: ಹೌಸ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಟ್ರಾಟಸ್‌, ಕಾರ್ನ್‌ವಾಲ್‌, 2008. ISBN 0-7551-0032-8.
S. ಫಾಸ್ಟರ್‌ ಡಮೋನ್‌ (1979). ಎ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಡಿಕ್ಷನರಿ . ಶಾಂಭಾಲಾ. ISBN 0-394-73688-5.
ಮೈಕೇಲ್‌ ಡೇವಿಸ್‌, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌. ‌ಎ ನ್ಯೂ ಕೈಂಡ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾನ್ . ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಬರ್ಕಲಿ 1977
‌ಡೇವಿಡ್‌ V. ಎರ್ಡ್‌ಮನ್ (1977). Blake: Prophet Against Empire: ಎ ಪೊಯೆಟ್‌‌'ಸ್‌ ಇಂಟರ್‌ಪ್ರಿಟೇಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಓನ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌ . ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್. ISBN 0-486-26719-9.
ಮೈಕೇಲ್‌ ಫೆರ್ಬರ್‌, ದಿ ಸೋಷಿಯಲ್‌ ವಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌, 1985.
ಇರ್ವಿಂಗ್‌ ಫಿಸ್ಕ್‌ (1951). "ಬರ್ನಾರ್ಡ್‌ ಷಾ'ಸ್‌ ಡೆಬ್ಯು ಟು ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌." (ಷಾ ಸೊಸೈಟಿ)
ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆ (1947). ಫಿಯರ್‌ಫುಲ್‌ ಸಿಮೆಟ್ರಿ . ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 0-691-06165-3.
ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , (ಎರಡನೇ ಆವೃತ್ತಿ, ಲಂಡನ್‌, 1880) (ಮರುನೀಡಿಕೆ: ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 2009. ISBN 978-1-108-01369-7)
‌ಜೇಮ್ಸ್‌‌ ಕಿಂಗ್ (1991). ‌ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್ . ಸೇಂಟ್‌ ಮಾರ್ಟಿನ್ಸ್‌ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 0-312-07572-3.
ಸಾರೀ ಮಾಕ್ಡಿಸಿ, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಇಂಪಾಸಿಬಲ್‌ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ದಿ 1790ಸ್‌ . ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಚಿಕಾಗೊ ಪ್ರೆಸ್‌ 2003.
‌ಬೆಂಜಮಿನ್‌ ಹೀತ್‌ ಮಾಲ್ಕಿನ್ (1806). ‌ಎ ಫಾದರ್ಸ್‌ ಮೆಮ್‌ವಾರ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಚೈಲ್ಡ್ .
ಪೀಟರ್‌ ಮಾರ್ಷಲ್‌ (1988). ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ವಿಷನರಿ ಅನಾರ್ಕಿಸ್ಟ್‌ ISBN 0-900384-77-8
W.J.T. ಮಿಚೆಲ್‌ (1978). ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಕಾಂಪೋಸಿಟ್‌ ಆರ್ಟ್‌: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ದಿ ಇಲ್ಯುಮಿನೇಟೆಡ್‌ ಪೊಯೆಟ್ರಿ . ಯೇಲ್‌ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 0-691-01402-7.

ವಿಕ್ಟರ್‌ N. ಪಾನಾನೆನ್‌ (1996). ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . ಟ್ವಾಯ್ನ್‌ ಪಬ್ಲಿಷರ್ಸ್‌. ISBN 0-8057-7053-4.
ಲೌರಾ ಕ್ವಿನ್ನೆ (2010). ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಆನ್‌ ಸೆಲ್ಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ಸೋಲ್‌ . ಹಾರ್ವರ್ಡ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 978-0-674-03524-9.
ಕ್ಯಾಥ್ಲೀನ್‌ ರೈನೆ, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ 1970.
‌ಜಾರ್ಜ್‌ ಆಂಥೋನಿ ರೊಸ್ಸೊ ಜೂನಿಯರ್ (1993). ‌ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಪ್ರೊಫೆಟಿಕ್‌ ವರ್ಕ್‌ಷಾಪ್‌: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ದಿ ಫೋರ್‌ ಝೊವಾಸ್‌ . ಅಸೋಸಿಯೇಟೆಡ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸಸ್‌. ISBN 0-8387-5240-3.
G. R. ಸಾಬ್ರಿ-ಟಾಬ್ರಿಜಿ (1973). ದಿ 'ಹೆವನ್‌' ಅಂಡ್ 'ಹೆಲ್‌' ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌' , (ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌, ಇಂಟರ್‌‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಪಬ್ಲಿಷರ್ಸ್‌)
ಬೇಸಿಲ್‌ ಡಿ ಸೆಲಿನ್‌ಕೋರ್ಟ್, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , (ಲಂಡನ್‌, 1909)
ಜೂನ್‌ ಸಿಂಗರ್‌‌, ದಿ ಅನ್‌ಹೋಲಿ ಬೈಬಲ್‌: ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ಜಂಗ್‌, ಅಂಡ್‌ ದಿ ಕಲೆಕ್ಟಿವ್‌ ಅನ್‌ಕಾನ್ಷಸ್‌ (SIGO ಪ್ರೆಸ್‌, 1986)
ಶೀಲಾ A. ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್‌‌ (2001). "ವಂಡರ್ಸ್‌ ಡಿವೈನ್‌": ದಿ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಕಬಾಲಿಸ್ಟಿಕ್‌ ಮಿಥ್‌ , (ಬಕ್ನೆಲ್‌ UP)
ಆಲ್ಜೆರ್ನಾನ್‌ ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನ್‌, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಎ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ಎಸ್ಸೆ , (ಲಂಡನ್‌, 1868)
‌‌ಅರ್ಥರ್‌ ಸಿಮನ್ಸ್, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . A. ಕಾನ್‌‌ಸ್ಟೇಬಲ್‌, ಲಂಡನ್‌ 1907. ಮರುಮುದ್ರಣ: ಕೂಪರ್‌ ಸ್ಕ್ವೇರ್‌‌, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ 1970. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕುರಿತಾದ ಅವನ ಸಮಕಾಲೀನರ ದಾಖಲೆಪತ್ರಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಪುಟ 249-433.
E.P. ಥಾಂಪ್ಸನ್‌ (1993). ವಿಟ್ನೆಸ್‌ ಎಗೇನ್ಸ್ಟ್‌ ದಿ ಬೀಸ್ಟ್‌ . ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌. ISBN 0-521-22515-9.
ಜೋಸೆಫ್‌ ವಿಸ್ಕೊಮಿ (1993). ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಐಡಿಯಾ ಆಫ್‌ ದಿ ಬುಕ್‌ , (ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ UP). ISBN 0-691-06962-X.
ಡೇವಿಡ್‌ ವೇರ್‌ (2003). ಬ್ರಹ್ಮಾ ಇನ್‌ ದಿ ವೆಸ್ಟ್‌: ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಓರಿಯೆಂಟಲ್‌ ರೆನಸ್ಸಾನ್ಸ್‌‌ , (SUNY ಪ್ರೆಸ್‌‌)
ಜಾಸನ್‌ ವೈಟಾಕರ್‌‌ (1999). ‌ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಮಿಥ್ಸ್‌‌ ಆಫ್‌ ಬ್ರಿಟನ್ , (ಮ್ಯಾಕ್‌ಮಿಲನ್‌)
‌‌ವಿಲಿಯಂ ಬಟ್ಲರ್‌ ಯೀಟ್ಸ್ (1903). ‌ಐಡಿಯಾಸ್‌ ಆಫ್‌ ಗುಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ಇವಿಲ್ . ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
- ಅಲ್ಲದೇ:
R. N. ಎಸ್ಸಿಕ್‌ & D. ಪಿಯರ್ಸ್‌, ಸಂಪಾದಿತ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಇನ್‌ ಹಿಸ್‌ ಟೈಮ್‌ . ಇಂಡಿಯಾನಾ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ. 1978.
N. ಫ್ರೈಯೆ, ಸಂಪಾದಿತ ಬ್ಲೇಕ್‌‌. ಎ ಕಲೆಕ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ಎಸ್ಸೇಸ್‌ . ಪ್ರೆಂಟೈಸ್‌-ಹಾಲ್‌ 1966.
W. M. ರೊಸ್ಸೆಟ್ಟಿ, ಸಂಪಾದಿತ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , (ಲಂಡನ್‌, 1874)
A. G. B. ರಸ್ಸೆಲ್‌ (1912). ‌ಎನ್‌ಗ್ರೇವಿಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್ .
ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌'ಸ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಇನ್‌ ಕನ್ವೆನ್ಷನಲ್‌ ಟೈಪೋಗ್ರಫಿ , G. E. ಬೆಂಟ್ಲೆ, ಜೂನಿಯರ್‌‌ನಿಂದ ಸಂಪಾದಿತ, 1984. ಫ್ಯಾಸಿಮಿಲಿ ಆವೃತ್ತಿ, ವಿದ್ವಾಂಸರ ಫ್ಯಾಸಿಮಿಲಿ ಆವೃತ್ತಿಗಳು & ಮರುಮುದ್ರಣಗಳು, ISBN 978-0-8201-1388-3.

ಆಕರಗಳು

↑ ಫ್ರೈಯೆ, ನೋರ್ಥ್ರಾಪ್‌ ಅಂಡ್‌ ಡೆನ್‌ಹ್ಯಾಂ, ರಾಬರ್ಟ್‌ D. ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆ . 2006, ಪುಟಗಳು 11-12.
↑ Jones, Jonathan (2005-04-25). "Blake's heaven". The Guardian. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help); Unknown parameter |month= ignored (help)CS1 maint: date and year (link)
↑ ‌ಥಾಮಸ್‌, ಎಡ್ವರ್ಡ್. ಎ ಲಿಟರರಿ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಗ್ಲಂಡ್‌ . 1917, ಪುಟ 3.
↑ ‌ಯೀಟ್ಸ್, W. B. ದಿ ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ W. B. ಯೀಟ್ಸ್‌ . 2007, ಪುಟ 85.
↑ ವಿಲ್ಸನ್‌, ಮೋನಾ. ‌ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್ . ದಿ ನನ್‌ಸಚ್‌ ಪ್ರೆಸ್‌, 1927. ಪುಟ 167.
↑ ‌ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಗೈಡ್‌ ಟು ಇಸೆನ್ಷಿಯಲ್‌ ನಾಲೆಜ್ . 2004, ಪುಟ 351.
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ. ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ "ಅಮೆರಿಕಾ, ಎ ಪ್ರೊಫೆಸಿ" ; ಅಂಡ್‌, "ಯುರೋಪ್‌, ಎ ಪ್ರೊಫೆಸಿ" . 1984, ಪುಟ 2.
↑ Kazin, Alfred (1997). "An Introduction to William Blake". Archived from the original on 2006-09-26. Retrieved 2006-09-23.
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ರೊಸ್ಸೆಟ್ಟಿ, ವಿಲಿಯಂ ಮೈಕೇಲ್‌. ‌ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಲಿರಿಕಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಮಿಸಲ್ಲೇನಿಯಸ್ . 1890, ಪುಟ xi.
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ರೊಸ್ಸೆಟ್ಟಿ, ವಿಲಿಯಂ ಮೈಕೇಲ್‌. ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಲಿರಿಕಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಮಿಸಲ್ಲೇನಿಯಸ್‌ . 1890, ಪುಟ xiii.
↑ Marshall, Peter (January 1, 1994). William Blake: Visionary Anarchist (Revised Edition ed.). Freedom Press. ISBN 0900384778. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)
↑ poets.org/ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌, 2008ರ ಜೂನ್‌ 13ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು
↑ ^೧೩.೦ ^೧೩.೧ ^೧೩.೨ ಬೆಂಟ್ಲೆ, ಜೆರಾಲ್ಡ್‌ ಈಡೆಸ್‌ ಮತ್ತು ಬೆಂಟ್ಲೆ ಜೂನಿಯರ್‌, G. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ಹೆರಿಟೇಜ್‌ . 1995, ಪುಟ 34-5.
↑ Raine, Kathleen (1970). World of Art: William Blake. Thames & Hudson. ISBN 0-500-20107-2.
↑ 43, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಪೀಟರ್‌ ಅಕ್ರೋಯ್ಡ್‌, ಸಿಂಕ್ಲೇರ್‌-ಸ್ಟೀವನ್‌ಸನ್‌, 1995
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ. ‌ದಿ ಪೊಯೆಮ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್ . 1893, ಪುಟ xix.
↑ 44, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ತಾಥಮ್‌, ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್‌. ದಿ ಲೆಟರ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಟುಗೆದರ್‌ ವಿತ್‌ ಎ ಲೈಫ್‌ . 1906, ಪುಟ 7.
↑ E691. ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಬರಹಗಳಿಂದ ಆಯ್ದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಉದ್ಧೃತಭಾಗಗಳೂ ಸಹ ...Erdman, David V. The Complete Poetry and Prose of William Blake (2nd edition ed.). ISBN 0-385-15213-2. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)ನಿಂದ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನಂತರದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದೆಡೆಯೆಲ್ಲಾ ಫಲಕ ಮತ್ತು ಸಾಲಿನ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿವೆ. ಇದಾದ ನಂತರ ಎರ್ಡ್‌‌ಮನ್‌ನಿಂದ ಬರುವ ಪುಟ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಾಗೂ "E" ಬರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಅನೇಕ ವೇಳೆಯ ಅಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾಗುಣಿತ ಹಾಗೂ ಉಚ್ಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತದೆ.
↑ ‌ಬೈಂಡ್‌ಮನ್, D. ದಿ ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್‌ ಟು ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌‌‌ ನಲ್ಲಿನ "ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಆಸ್‌ ಎ ಪೇಂಟರ್‌", ಸಂಪಾದಿತ. ಮೋರಿಸ್‌ ಈವ್ಸ್‌. ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌‌: ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 2003, ಪುಟ 86.
↑ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, A, ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಲಂಡನ್‌, 1842, ಪುಟ 30
↑ ‌ಎರ್ಡ್‌ಮನ್‌, ಡೇವಿಡ್, ಪ್ರೊಫೆಟ್‌ ಎಗೇನ್ಸ್ಟ್‌ ಎಂಪೈರ್‌ , ಪುಟ 9
↑ ‌ಮೆಕ್‌ಗನ್, J. "ಡಿಡ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಬಿಟ್ರೇ ದಿ ಫ್ರೆಂಚ್‌ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್‌", ಪ್ರೆಸೆಂಟಿಂಗ್‌ ಪೊಯೆಟ್ರಿ: ಕಂಪೊಸಿಷನ್‌, ಪಬ್ಲಿಕೇಷನ್‌, ರಿಸೆಪ್ಷನ್‌ , ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 1995, ಪುಟ 128
↑ "St. Mary's Church Parish website". St Mary's Modern Stained Glass
↑ 1783ರ ಆವೃತ್ತಿಯ ನಕಲುಮಾಡುವಿಕೆ: ಟೇಟ್‌ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್‌, ಲಂಡನ್‌, ISBN 978-1-85437-768-5
↑ ಬಯಾಗ್ರಫೀಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆನ್ರಿ ಫ್ಯುಸೆಲಿ, 2007ರ ಮೇ 31ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.
↑ ವಿಸ್ಕೋಮಿ, J. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಐಡಿಯಾ ಆಫ್‌ ದಿ ಬುಕ್‌ . ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌, NJ: ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 1993; ಫಿಲಿಪ್ಸ್‌‌, M. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ದಿ ಕ್ರಿಯೇಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಸಾಂಗ್ಸ್‌ , ಲಂಡನ್‌: ದಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಲೈಬ್ರರಿ, 2000.
↑ ‌ಈವ್ಸ್, ಮೋರಿಸ್‌. ದಿ ಕೌಂಟರ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ ಇನ್‌ ದಿ ಏಜ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌‌ . ಇಥಾಕಾ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌: ಕಾರ್ನೆಲ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 1992. ಪುಟಗಳು 68-9.
↑ ‌ಸಂಗ್, ಮೀ-ಯಿಂಗ್‌. ‌ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಆರ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎನ್‌ಗ್ರೇವಿಂಗ್ . ಲಂಡನ್‌: ಪಿಕರಿಂಗ್‌ ಅಂಡ್‌ ಚಾಟೊ, 2009.
↑ ಬೆಂಟ್ಲೆ, G. E, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ , ಪುಟ 341
↑ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , 1863, ಪುಟ 316
↑ ‌ಷುಕಾರ್ಡ್, MK, ವೈ ಮಿಸೆಸ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕ್ರೈಡ್‌ , ಸೆಂಚುರಿ, 2006, ಪುಟ 3
↑ ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಪೀಟರ್‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಸಿಂಕ್ಲೇರ್‌-ಸ್ಟೀವನ್‌ಸನ್‌, 1995, ಪುಟ 82
↑ ‌ದಮಾನ್, ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್‌ ಫಾಸ್ಟರ್‌‌ (1988). ಎ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಡಿಕ್ಷನರಿ
↑ ‌ರೈಟ್, ಥಾಮಸ್‌. ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . 2003, ಪುಟ 131.
↑ "ದಿ ಗೋಥಿಕ್‌ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: 1757-1827". Archived from the original on 2007-10-12. Retrieved 2010-05-24.
↑ Lucas, E.V. (1904). Highways and byways in Sussex. Macmillan. ASIN B-0008-5GBS-C.
↑ ‌ಪೀಟರ್‌ಫ್ರಿಯಂಡ್, ಸ್ಟುವರ್ಟ್‌, ‌ದಿ ಡಿನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಸಿಟಿ ಇನ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಪ್ರೊಫೆಟಿಕ್‌ ಬುಕ್ಸ್ , ELH - ಸಂಪುಟ 64, ಸಂಖ್ಯೆ 1, ವಸಂತಋತು 1997, ಪುಟಗಳು 99-130
↑ ‌ಬ್ಲಂಟ್, ಆಂಥೊನಿ, ದಿ ಆರ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಪುಟ 7
↑ ಪೀಟರ್‌ ಅಕ್ರೋಯ್ಡ್‌, "ಜೀನಿಯಸ್‌ ಸ್ಪರ್ನ್‌ಡ್‌‌: ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಡೂಮ್ಡ್‌ ಎಗ್ಸಿಬಿಷನ್‌ ಈಸ್‌ ಬ್ಯಾಕ್‌", ದಿ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಸಂಡೆ ವಿಮರ್ಶೆ, 2009ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 4
↑ ಬೈಂಡ್‌ಮನ್‌, ಡೇವಿಡ್‌. ದಿ ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್‌ ಟು ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ "ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಆಸ್‌ ಎ ಪೇಂಟರ್‌", ಮೋರಿಸ್‌ ಈವ್ಸ್‌ (ಸಂಪಾದಿತ), ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌‌, 2003, ಪುಟ 106
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ , ಪುಟ 341
↑ ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , 389
↑ ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಲಂಡನ್‌, 1863, 405
↑ Grigson, Samuel Palmer, p. 38
↑ ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , 390
↑ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ , ಪುಟ 410
↑ ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಪುಟ 391
↑ ‌ಮಾರ್ಶಾ ಕೀತ್ ಷುಕಾರ್ಡ್‌, ವೈ ಮಿಸೆಸ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕ್ರೈಡ್‌: ಸ್ವೀಡನ್‌ಬರ್ಗ್‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಸೆಕ್ಷುಯಲ್‌ ಬೇಸಿಸ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಪಿರಿಚುಯೆಲ್‌ ವಿಷನ್‌ , ಪುಟಗಳು 1-20
↑ "Friends of Blake homepage". Friends of Blake. Archived from the original on 2008-08-28. Retrieved 2008-07-31.
↑ "Coming up - William Blake". BBC Inside Out. 2007-02-09. Retrieved 2008-08-01. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
↑ Tate UK. "William Blake's London". Retrieved 2006-08-26.^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]}
↑ ದಿ ಅನ್‌ಹೋಲಿ ಬೈಬಲ್‌ , ಜೂನ್‌ ಸಿಂಗರ್‌‌, ಪುಟ 229.
↑ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಮರ್ರೆ, ಪುಟ. 168.
↑ "MSU.edu". Archived from the original on 2014-04-27. Retrieved 2010-05-24.
↑ ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನೆ ಪುಟ 260
↑ ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನೆ ಪುಟ 249
↑ ‌‌ಶೀಲಾ ರೌಬೋಥಾಮ್‌ನ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಕಾರ್ಪೆಂಟರ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ಲಿಬರ್ಟಿ ಅಂಡ್‌ ಲವ್‌ ಪುಟ. 135
↑ ‌‌ಬರ್ಜರ್ ಪುಟಗಳು 188-190
↑ ಬರ್ಜರ್‌‌ ಸೀಸ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ವ್ಯೂಸ್‌ ಆಸ್‌ ಮೋಸ್ಟ್‌ ಎಂಬಾಡೀಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಟ್ರಡಕ್ಷನ್‌ ಟು ದಿ ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಸಾಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಇನೊಸೆನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್‌ .
↑ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ಆರ್ಟ್‌ವರ್ಕ್‌ ಬೈ ಇರೀನ್‌ ಲ್ಯಾಂಗ್ರಿಜ್‌ ಪುಟ 11 &131
↑ ‌ಡೇವಿಸ್, ಪುಟ 55
↑ S. ಫಾಸ್ಟರ್‌ ಡಮೋನ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಹಿಸ್ ಫಿಲಾಸಫಿ ಅಂಡ್‌ ಸಿಂಬಲ್ಸ್‌ (1924) ಪುಟ. 105
↑ ರೈಟ್‌ ಪುಟ 57
↑ ಬರ್ಜರ್‌‌ ಪುಟ 142
↑ ಬ್ರಿಂಗ್‌ ಮಿ ಮೈ ಆರೋಸ್‌ ಆಫ್‌ ಡಿಸೈರ್‌ ಕೃತಿಯ 68ನೇ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಜೆಂಡರ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊನಿಂದ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು
↑ ಮ್ಯಾಗ್ನಸ್‌ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಬರೆದ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಜೆಂಡರ್‌ (2006) ಪುಟ 129
↑ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಪುಟ 64
↑ ದಿ ರಿಸೆಪ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಇನ್‌ ದಿ ಓರಿಯೆಂಟ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್‌ ವೊರ್ರಾಲ್‌ ಬರೆದಿರುವ "ಥೆಲ್‌ ಇನ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ: ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಪೋಸ್ಟ್‌-ಕಲೋನಿಯಲ್‌, ಪೋಸ್ಟ್‌-ಸ್ವೀಡನ್‌ಬರ್ಗಿಯನ್‌ ಫೀಮೇಲ್‌ ಸಬ್ಜೆಕ್ಟ್‌", ಸಂಪಾದಕರು: ಸ್ಟೀವ್‌ ಕ್ಲಾರ್ಕ್‌ ಮತ್ತು ಮಸಾಹಿ ಸುಝುಕಿ. ಲಂಡನ್‌: ಕಂಟಿನ್ಯುಯಂ, 2006, ಪುಟಗಳು 17-29.
↑ ಜೆರುಸಲೆಮ್‌ನ 4 ನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಪೀಠಿಕೆಯನ್ನು ನೋಡಿ
↑ ಬರ್ಜರ್‌‌ ಪುಟ 112, 284
↑ "ಎ ಪರ್ಸನಲ್‌ ಮೈಥಾಲಜಿ ಪ್ಯಾರಲಲ್‌ ಟು ದಿ ಓಲ್ಡ್‌ ಟೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ಗ್ರೀಕ್‌ ಮೈಥಾಲಜಿ"; ಬೋನ್ನೆಫಾಯ್‌, ಯ್ವೆಸ್‌. ರೋಮನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಮೈಥಾಲಜೀಸ್‌ . 1992, ಪುಟ 265.
↑ Damon, Samuel Foster (1988). A Blake Dictionary (Revised Edition). Brown University Press. p. 358. ISBN 0874514363. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
↑ ಮ್ಯಾಕ್ಡಿಸಿ, ಸಾರೀ. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಇಂಪಾಸಿಬಲ್‌ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ದಿ 1790ಸ್‌ . 2003, ಪುಟ 226-7.
↑ ‌ಆಲ್ಟೈಜರ್, ಥಾಮಸ್‌ J.J. ದಿ ನ್ಯೂ ಅಪೋಕ್ಯಾಲಿಪ್ಸ್‌: ದಿ ರ್ಯಾಡಿಕಲ್‌ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ವಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . 2000, ಪುಟ 18.
↑ Blake, Gerald Eades Bentley (1975). William Blake: The Critical Heritage. London: Routledge & K. Paul. p. 30. ISBN 0710082347. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
↑ ಬೇಕರ್‌-ಸ್ಮಿತ್‌, ಡೊಮಿನಿಕ್‌. ಬಿಟ್ವೀನ್‌ ಡ್ರೀಂ ಅಂಡ್ ನೇಚರ್‌: ಆದರ್ಶಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ನರಕಸ್ಥಿತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಬಂಧಗಳು. 1987, ಪುಟ 163.
↑ ಕೈಸರ್‌, ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್‌ B. ಕ್ರಿಯೇಷನಲ್‌ ಥಿಯಾಲಜಿ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ಫಿಸಿಕಲ್‌ ಸೈನ್ಸ್‌. 1997, ಪುಟ 328.
↑ *Ackroyd, Peter. Blake. London: Sinclair-Stevenson. p. 285. ISBN 1-85619-278-4. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameters: |origmonth=, |month=, |chapterurl=, |origdate=, and |coauthors= (help)
↑ Essick, Robert N. (1980). William Blake, Printmaker. Princeton, N.J.: Princeton University Press. p. 248. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)
↑ ‌ಕೋಲ್‌ಬ್ರೂಕ್, C. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ 1: ದಿ ಎನ್‌ಲೈಟನ್ಮೆಂಟ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ Archived 2006-06-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. 2008ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌‌ 1ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು
↑ ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆ, ಫಿಯರ್‌ಫುಲ್‌ ಸಿಮೆಟ್ರಿ: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , 1947, ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌
↑ ^೮೩.೦ ^೮೩.೧ ^೮೩.೨ ಬೆಂಟ್ಲೆ, ಜೆರಾಲ್ಡ್‌ ಈಡೆಸ್‌ ಮತ್ತು ಬೆಂಟ್ಲೆ ಜೂನಿಯರ್‌, G. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ಹೆರಿಟೇಜ್‌ . 1995, ಪುಟ 36-7.
↑ ^೮೪.೦ ^೮೪.೧ ಲ್ಯಾಂಗ್ರಿಜ್‌, ಐರೀನ್‌. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ವರ್ಕ್‌. 1904, ಪುಟ 48-9.
↑ John Ezard (2004-07-06). "Blake's vision on show". The Guardian. Retrieved 2008-03-24. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
↑ ಲೆಟರ್‌ ಟು ನ್ಯಾನಾವುಟಿ, 1948ರ ನವೆಂಬರ್‌ 11, ಹೈಲ್ಸ್‌, ಡೇವಿಡ್‌ರಿಂದ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು ‌ಜಂಗ್‌, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಅವರ್‌ ಆನ್ಸರ್‌ ಟು ಜಾಬ್ 2001. DMU.ac.uk Archived 2010-05-09 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., 2009ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 13ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು

ದ್ವಿತೀಯಕ ಮೂಲಗಳು

This article incorporates text from a publication now in the public domain: Cousin, John William (1910). A Short Biographical Dictionary of English Literature. London: J. M. Dent & Sons – via Wikisource. {{citation}}: Invalid |ref=harv (help)

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿನ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ G.E. ಬೆಂಟ್ಲೆ - ಬ್ಲೇಕ್‌ ಸಂಗ್ರಹ
ಕವಿತೆಯ ಸಂಗ್ರಹಾಗಾರದಲ್ಲಿರುವ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಕವನಗಳು Archived 2010-05-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
BBC ಕವಿತೆಯ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌
Works by or about ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ in libraries (WorldCat catalog)
Works by William Blake at Project Gutenberg
ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ ಆಫ್‌ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾದಲ್ಲಿನ ಅವನ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನವೊಂದರ ಒಂದು ದಾಖಲೆಪತ್ರ
ಚಾನ್‌ ಬುದ್ಧಿಸಂ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಪ್ರೊಫೆಟಿಕ್‌ ಪೊಯೆಮ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌
ಡೇವಿಡ್‌ V. ಎರ್ಡ್‌ಮನ್‌ನಿಂದ ಸಂಪಾದಿತ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ವಿಷಯಸಂಗ್ರಹಗಳು, ಸಂಪೂರ್ಣ ಕವಿತೆ ಮತ್ತು ಗದ್ಯ
ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಲೈಬ್ರರಿಯ ಟರ್ನಿಂಗ್‌ ದಿ ಪೇಜಸ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ನೋಡಿ (ಷಾಕ್‌ವೇವ್‌ ಅಗತ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ). Archived 2010-06-24 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
ಟೇಟ್‌'ಸ್‌ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ರಿಸೋರ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ವಿತ್‌ ನೋಟ್ಸ್‌ ಫಾರ್‌ ಟೀಚರ್ಸ್‌ Archived 2012-03-14 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
ದಿ ರೀಸೆಂಟ್‌ ರೀ-ಡಿಸ್ಕವರಿ ಆಫ್‌ ದಿ ಲೊಕೇಷನ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌'ಸ್‌ ಗ್ರೇವ್‌ Archived 2010-02-23 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
www. Archived 2019-07-12 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.William-Blake‌‌.org Archived 2019-07-12 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ನ 128 ಕೃತಿಗಳು
ದಿ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಆರ್ಕೀವ್‌, ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್‌ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಚಾಪೆಲ್‌ ಹಿಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಉತ್ತರ ಕೆರೊಲಿನಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಬೆಂಬಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಹೈಪರ್‌ಮೀಡಿಯಾ ದಾಖಲೆವ್ಯವಸ್ಥೆ.

ಎರ್ಡ್‌ಮನ್‌ನ ದಿ ಕಂಪ್ಲೀಟ್‌ ಪೊಯೆಟ್ರಿ ಅಂಡ್‌ ಪ್ರೋಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕೃತಿಯ ದಿ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಆರ್ಕೀವ್‌ನ ಹುಡುಕಬಲ್ಲ ಆವೃತ್ತಿ

[1] ಫ್ರೈಯೆ, ನೋರ್ಥ್ರಾಪ್‌ ಅಂಡ್‌ ಡೆನ್‌ಹ್ಯಾಂ, ರಾಬರ್ಟ್‌ D. ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆ . 2006, ಪುಟಗಳು 11-12.

[2] Jones, Jonathan (2005-04-25). "Blake's heaven". The Guardian. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help); Unknown parameter |month= ignored (help)CS1 maint: date and year (link)

[3] ‌ಥಾಮಸ್‌, ಎಡ್ವರ್ಡ್. ಎ ಲಿಟರರಿ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಗ್ಲಂಡ್‌ . 1917, ಪುಟ 3.

[4] ‌ಯೀಟ್ಸ್, W. B. ದಿ ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ W. B. ಯೀಟ್ಸ್‌ . 2007, ಪುಟ 85.

[5] ವಿಲ್ಸನ್‌, ಮೋನಾ. ‌ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್ . ದಿ ನನ್‌ಸಚ್‌ ಪ್ರೆಸ್‌, 1927. ಪುಟ 167.

[6] ‌ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಗೈಡ್‌ ಟು ಇಸೆನ್ಷಿಯಲ್‌ ನಾಲೆಜ್ . 2004, ಪುಟ 351.

[7] ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ. ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ "ಅಮೆರಿಕಾ, ಎ ಪ್ರೊಫೆಸಿ" ; ಅಂಡ್‌, "ಯುರೋಪ್‌, ಎ ಪ್ರೊಫೆಸಿ" . 1984, ಪುಟ 2.

[8] Kazin, Alfred (1997). "An Introduction to William Blake". Archived from the original on 2006-09-26. Retrieved 2006-09-23.

[9] ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ರೊಸ್ಸೆಟ್ಟಿ, ವಿಲಿಯಂ ಮೈಕೇಲ್‌. ‌ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಲಿರಿಕಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಮಿಸಲ್ಲೇನಿಯಸ್ . 1890, ಪುಟ xi.

[10] ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ರೊಸ್ಸೆಟ್ಟಿ, ವಿಲಿಯಂ ಮೈಕೇಲ್‌. ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಆಫ್‌‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಲಿರಿಕಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಮಿಸಲ್ಲೇನಿಯಸ್‌ . 1890, ಪುಟ xiii.

[marshall-11] Marshall, Peter (January 1, 1994). William Blake: Visionary Anarchist (Revised Edition ed.). Freedom Press. ISBN 0900384778. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)

[12] ts.org/ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌, 2008ರ ಜೂನ್‌ 13ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು

[bent-13] ೧೩.೦ ^೧೩.೧ ^೧೩.೨ ಬೆಂಟ್ಲೆ, ಜೆರಾಲ್ಡ್‌ ಈಡೆಸ್‌ ಮತ್ತು ಬೆಂಟ್ಲೆ ಜೂನಿಯರ್‌, G. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ಹೆರಿಟೇಜ್‌ . 1995, ಪುಟ 34-5.

[Raine-14] Raine, Kathleen (1970). World of Art: William Blake. Thames & Hudson. ISBN 0-500-20107-2.

[15] 43, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಪೀಟರ್‌ ಅಕ್ರೋಯ್ಡ್‌, ಸಿಂಕ್ಲೇರ್‌-ಸ್ಟೀವನ್‌ಸನ್‌, 1995

[16] ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ. ‌ದಿ ಪೊಯೆಮ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್ . 1893, ಪುಟ xix.

[17] 44, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌

[18] ಬ್ಲೇಕ್‌‌, ವಿಲಿಯಂ ಮತ್ತು ತಾಥಮ್‌, ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್‌. ದಿ ಲೆಟರ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಟುಗೆದರ್‌ ವಿತ್‌ ಎ ಲೈಫ್‌ . 1906, ಪುಟ 7.

[19] E691. ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಬರಹಗಳಿಂದ ಆಯ್ದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಉದ್ಧೃತಭಾಗಗಳೂ ಸಹ ...Erdman, David V. The Complete Poetry and Prose of William Blake (2nd edition ed.). ISBN 0-385-15213-2. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)ನಿಂದ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನಂತರದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದೆಡೆಯೆಲ್ಲಾ ಫಲಕ ಮತ್ತು ಸಾಲಿನ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿವೆ. ಇದಾದ ನಂತರ ಎರ್ಡ್‌‌ಮನ್‌ನಿಂದ ಬರುವ ಪುಟ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಾಗೂ "E" ಬರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ಬ್ಲೇಕ್‌ನ ಅನೇಕ ವೇಳೆಯ ಅಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾಗುಣಿತ ಹಾಗೂ ಉಚ್ಚರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುತ್ತದೆ.

[20] ‌ಬೈಂಡ್‌ಮನ್, D. ದಿ ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್‌ ಟು ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌‌‌ ನಲ್ಲಿನ "ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಆಸ್‌ ಎ ಪೇಂಟರ್‌", ಸಂಪಾದಿತ. ಮೋರಿಸ್‌ ಈವ್ಸ್‌. ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌‌: ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 2003, ಪುಟ 86.

[21] ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, A, ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಲಂಡನ್‌, 1842, ಪುಟ 30

[22] ‌ಎರ್ಡ್‌ಮನ್‌, ಡೇವಿಡ್, ಪ್ರೊಫೆಟ್‌ ಎಗೇನ್ಸ್ಟ್‌ ಎಂಪೈರ್‌ , ಪುಟ 9

[23] ‌ಮೆಕ್‌ಗನ್, J. "ಡಿಡ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಬಿಟ್ರೇ ದಿ ಫ್ರೆಂಚ್‌ ರೆವಲ್ಯೂಷನ್‌", ಪ್ರೆಸೆಂಟಿಂಗ್‌ ಪೊಯೆಟ್ರಿ: ಕಂಪೊಸಿಷನ್‌, ಪಬ್ಲಿಕೇಷನ್‌, ರಿಸೆಪ್ಷನ್‌ , ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 1995, ಪುಟ 128

[24] "St. Mary's Church Parish website". St Mary's Modern Stained Glass

[25] 1783ರ ಆವೃತ್ತಿಯ ನಕಲುಮಾಡುವಿಕೆ: ಟೇಟ್‌ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್‌, ಲಂಡನ್‌, ISBN 978-1-85437-768-5

[26] ಬಯಾಗ್ರಫೀಸ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಹೆನ್ರಿ ಫ್ಯುಸೆಲಿ, 2007ರ ಮೇ 31ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು.

[27] ವಿಸ್ಕೋಮಿ, J. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಐಡಿಯಾ ಆಫ್‌ ದಿ ಬುಕ್‌ . ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌, NJ: ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 1993; ಫಿಲಿಪ್ಸ್‌‌, M. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ದಿ ಕ್ರಿಯೇಷನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಸಾಂಗ್ಸ್‌ , ಲಂಡನ್‌: ದಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಲೈಬ್ರರಿ, 2000.

[28] ‌ಈವ್ಸ್, ಮೋರಿಸ್‌. ದಿ ಕೌಂಟರ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ ಇನ್‌ ದಿ ಏಜ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌‌ . ಇಥಾಕಾ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌: ಕಾರ್ನೆಲ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌, 1992. ಪುಟಗಳು 68-9.

[29] ‌ಸಂಗ್, ಮೀ-ಯಿಂಗ್‌. ‌ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಆರ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎನ್‌ಗ್ರೇವಿಂಗ್ . ಲಂಡನ್‌: ಪಿಕರಿಂಗ್‌ ಅಂಡ್‌ ಚಾಟೊ, 2009.

[30] ಬೆಂಟ್ಲೆ, G. E, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ , ಪುಟ 341

[31] ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , 1863, ಪುಟ 316

[32] ‌ಷುಕಾರ್ಡ್, MK, ವೈ ಮಿಸೆಸ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕ್ರೈಡ್‌ , ಸೆಂಚುರಿ, 2006, ಪುಟ 3

[33] ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಪೀಟರ್‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಸಿಂಕ್ಲೇರ್‌-ಸ್ಟೀವನ್‌ಸನ್‌, 1995, ಪುಟ 82

[34] ‌ದಮಾನ್, ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್‌ ಫಾಸ್ಟರ್‌‌ (1988). ಎ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಡಿಕ್ಷನರಿ

[35] ‌ರೈಟ್, ಥಾಮಸ್‌. ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . 2003, ಪುಟ 131.

[36] "ದಿ ಗೋಥಿಕ್‌ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: 1757-1827". Archived from the original on 2007-10-12. Retrieved 2010-05-24.

[37] Lucas, E.V. (1904). Highways and byways in Sussex. Macmillan. ASIN B-0008-5GBS-C.

[38] ‌ಪೀಟರ್‌ಫ್ರಿಯಂಡ್, ಸ್ಟುವರ್ಟ್‌, ‌ದಿ ಡಿನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಸಿಟಿ ಇನ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಪ್ರೊಫೆಟಿಕ್‌ ಬುಕ್ಸ್ , ELH - ಸಂಪುಟ 64, ಸಂಖ್ಯೆ 1, ವಸಂತಋತು 1997, ಪುಟಗಳು 99-130

[39] ‌ಬ್ಲಂಟ್, ಆಂಥೊನಿ, ದಿ ಆರ್ಟ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಪುಟ 7

[40] ಪೀಟರ್‌ ಅಕ್ರೋಯ್ಡ್‌, "ಜೀನಿಯಸ್‌ ಸ್ಪರ್ನ್‌ಡ್‌‌: ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ಡೂಮ್ಡ್‌ ಎಗ್ಸಿಬಿಷನ್‌ ಈಸ್‌ ಬ್ಯಾಕ್‌", ದಿ ಟೈಮ್ಸ್‌ ಸಂಡೆ ವಿಮರ್ಶೆ, 2009ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ 4

[41] ಬೈಂಡ್‌ಮನ್‌, ಡೇವಿಡ್‌. ದಿ ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್‌ ಟು ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ "ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಆಸ್‌ ಎ ಪೇಂಟರ್‌", ಮೋರಿಸ್‌ ಈವ್ಸ್‌ (ಸಂಪಾದಿತ), ಕೇಂಬ್ರಿಜ್‌‌, 2003, ಪುಟ 106

[42] ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ , ಪುಟ 341

[43] ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , 389

[44] ಗಿಲ್‌ಕ್ರಿಸ್ಟ್‌, ದಿ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಲಂಡನ್‌, 1863, 405

[45] Grigson, Samuel Palmer, p. 38

[46] ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , 390

[47] ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ , ಪುಟ 410

[48] ಆಕ್ರೋಯ್ಡ್‌‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ , ಪುಟ 391

[49] ‌ಮಾರ್ಶಾ ಕೀತ್ ಷುಕಾರ್ಡ್‌, ವೈ ಮಿಸೆಸ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಕ್ರೈಡ್‌: ಸ್ವೀಡನ್‌ಬರ್ಗ್‌, ಬ್ಲೇಕ್‌‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಸೆಕ್ಷುಯಲ್‌ ಬೇಸಿಸ್‌ ಆಫ್‌ ಸ್ಪಿರಿಚುಯೆಲ್‌ ವಿಷನ್‌ , ಪುಟಗಳು 1-20

[50] "Friends of Blake homepage". Friends of Blake. Archived from the original on 2008-08-28. Retrieved 2008-07-31.

[51] "Coming up - William Blake". BBC Inside Out. 2007-02-09. Retrieved 2008-08-01. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)

[52] Tate UK. "William Blake's London". Retrieved 2006-08-26.^{[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]}

[53] ದಿ ಅನ್‌ಹೋಲಿ ಬೈಬಲ್‌ , ಜೂನ್‌ ಸಿಂಗರ್‌‌, ಪುಟ 229.

[54] ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , ಮರ್ರೆ, ಪುಟ. 168.

[55] "MSU.edu". Archived from the original on 2014-04-27. Retrieved 2010-05-24.

[56] ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನೆ ಪುಟ 260

[57] ಸ್ವಿನ್‌ಬರ್ನೆ ಪುಟ 249

[58] ‌‌ಶೀಲಾ ರೌಬೋಥಾಮ್‌ನ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಕಾರ್ಪೆಂಟರ್‌: ಎ ಲೈಫ್‌ ಆಫ್‌ ಲಿಬರ್ಟಿ ಅಂಡ್‌ ಲವ್‌ ಪುಟ. 135

[59] ‌‌ಬರ್ಜರ್ ಪುಟಗಳು 188-190

[60] ಬರ್ಜರ್‌‌ ಸೀಸ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌‌'ಸ್‌ ವ್ಯೂಸ್‌ ಆಸ್‌ ಮೋಸ್ಟ್‌ ಎಂಬಾಡೀಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಟ್ರಡಕ್ಷನ್‌ ಟು ದಿ ಕಲೆಕ್ಟೆಡ್‌ ವರ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಸಾಂಗ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಇನೊಸೆನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್‌ .

[61] ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ಆರ್ಟ್‌ವರ್ಕ್‌ ಬೈ ಇರೀನ್‌ ಲ್ಯಾಂಗ್ರಿಜ್‌ ಪುಟ 11 &131

[62] ‌ಡೇವಿಸ್, ಪುಟ 55

[63] S. ಫಾಸ್ಟರ್‌ ಡಮೋನ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಹಿಸ್ ಫಿಲಾಸಫಿ ಅಂಡ್‌ ಸಿಂಬಲ್ಸ್‌ (1924) ಪುಟ. 105

[64] ರೈಟ್‌ ಪುಟ 57

[65] ಬರ್ಜರ್‌‌ ಪುಟ 142

[66] ಬ್ರಿಂಗ್‌ ಮಿ ಮೈ ಆರೋಸ್‌ ಆಫ್‌ ಡಿಸೈರ್‌ ಕೃತಿಯ 68ನೇ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಜೆಂಡರ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊನಿಂದ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು

[67] ಮ್ಯಾಗ್ನಸ್‌ ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಬರೆದ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಜೆಂಡರ್‌ (2006) ಪುಟ 129

[68] ಆಂಕಾರ್ಸ್‌ಜೊ ಪುಟ 64

[69] ದಿ ರಿಸೆಪ್ಷನ್‌ ಆಫ್‌ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಇನ್‌ ದಿ ಓರಿಯೆಂಟ್‌ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್‌ ವೊರ್ರಾಲ್‌ ಬರೆದಿರುವ "ಥೆಲ್‌ ಇನ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ: ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಪೋಸ್ಟ್‌-ಕಲೋನಿಯಲ್‌, ಪೋಸ್ಟ್‌-ಸ್ವೀಡನ್‌ಬರ್ಗಿಯನ್‌ ಫೀಮೇಲ್‌ ಸಬ್ಜೆಕ್ಟ್‌", ಸಂಪಾದಕರು: ಸ್ಟೀವ್‌ ಕ್ಲಾರ್ಕ್‌ ಮತ್ತು ಮಸಾಹಿ ಸುಝುಕಿ. ಲಂಡನ್‌: ಕಂಟಿನ್ಯುಯಂ, 2006, ಪುಟಗಳು 17-29.

[70] ಜೆರುಸಲೆಮ್‌ನ 4 ನೇ ಅಧ್ಯಾಯದ ಪೀಠಿಕೆಯನ್ನು ನೋಡಿ

[71] ಬರ್ಜರ್‌‌ ಪುಟ 112, 284

[72] "ಎ ಪರ್ಸನಲ್‌ ಮೈಥಾಲಜಿ ಪ್ಯಾರಲಲ್‌ ಟು ದಿ ಓಲ್ಡ್‌ ಟೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ಗ್ರೀಕ್‌ ಮೈಥಾಲಜಿ"; ಬೋನ್ನೆಫಾಯ್‌, ಯ್ವೆಸ್‌. ರೋಮನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಮೈಥಾಲಜೀಸ್‌ . 1992, ಪುಟ 265.

[73] Damon, Samuel Foster (1988). A Blake Dictionary (Revised Edition). Brown University Press. p. 358. ISBN 0874514363. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)

[74] ಮ್ಯಾಕ್ಡಿಸಿ, ಸಾರೀ. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಇಂಪಾಸಿಬಲ್‌ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ದಿ 1790ಸ್‌ . 2003, ಪುಟ 226-7.

[75] ‌ಆಲ್ಟೈಜರ್, ಥಾಮಸ್‌ J.J. ದಿ ನ್ಯೂ ಅಪೋಕ್ಯಾಲಿಪ್ಸ್‌: ದಿ ರ್ಯಾಡಿಕಲ್‌ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ವಿಷನ್‌ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ . 2000, ಪುಟ 18.

[76] Blake, Gerald Eades Bentley (1975). William Blake: The Critical Heritage. London: Routledge & K. Paul. p. 30. ISBN 0710082347. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)

[77] ಬೇಕರ್‌-ಸ್ಮಿತ್‌, ಡೊಮಿನಿಕ್‌. ಬಿಟ್ವೀನ್‌ ಡ್ರೀಂ ಅಂಡ್ ನೇಚರ್‌: ಆದರ್ಶಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ನರಕಸ್ಥಿತಿಯ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಬಂಧಗಳು. 1987, ಪುಟ 163.

[78] ಕೈಸರ್‌, ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್‌ B. ಕ್ರಿಯೇಷನಲ್‌ ಥಿಯಾಲಜಿ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್‌ ಫಿಸಿಕಲ್‌ ಸೈನ್ಸ್‌. 1997, ಪುಟ 328.

[79] *Ackroyd, Peter. Blake. London: Sinclair-Stevenson. p. 285. ISBN 1-85619-278-4. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameters: |origmonth=, |month=, |chapterurl=, |origdate=, and |coauthors= (help)

[80] Essick, Robert N. (1980). William Blake, Printmaker. Princeton, N.J.: Princeton University Press. p. 248. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (help)

[81] ‌ಕೋಲ್‌ಬ್ರೂಕ್, C. ಬ್ಲೇಕ್‌‌ 1: ದಿ ಎನ್‌ಲೈಟನ್ಮೆಂಟ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ Archived 2006-06-22 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. 2008ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌‌ 1ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು

[fearfulsymmetry-82] ನಾರ್‌ಥ್ರೊಪ್‌ ಫ್ರೈಯೆ, ಫಿಯರ್‌ಫುಲ್‌ ಸಿಮೆಟ್ರಿ: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ , 1947, ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ಟನ್‌ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್‌

[bent78-83] ೮೩.೦ ^೮೩.೧ ^೮೩.೨ ಬೆಂಟ್ಲೆ, ಜೆರಾಲ್ಡ್‌ ಈಡೆಸ್‌ ಮತ್ತು ಬೆಂಟ್ಲೆ ಜೂನಿಯರ್‌, G. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ದಿ ಕ್ರಿಟಿಕಲ್‌ ಹೆರಿಟೇಜ್‌ . 1995, ಪುಟ 36-7.

[langr-84] ೮೪.೦ ^೮೪.೧ ಲ್ಯಾಂಗ್ರಿಜ್‌, ಐರೀನ್‌. ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌: ಎ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್‌ ಹಿಸ್‌ ಲೈಫ್‌ ಅಂಡ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ವರ್ಕ್‌. 1904, ಪುಟ 48-9.

[85] John Ezard (2004-07-06). "Blake's vision on show". The Guardian. Retrieved 2008-03-24. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)

[86] ಲೆಟರ್‌ ಟು ನ್ಯಾನಾವುಟಿ, 1948ರ ನವೆಂಬರ್‌ 11, ಹೈಲ್ಸ್‌, ಡೇವಿಡ್‌ರಿಂದ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು ‌ಜಂಗ್‌, ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್‌ ಅಂಡ್‌ ಅವರ್‌ ಆನ್ಸರ್‌ ಟು ಜಾಬ್ 2001. DMU.ac.uk Archived 2010-05-09 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., 2009ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 13ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]

[೨೮]

[೨೯]

[೩೦]

[೩೧]

[೩೨]

[೩೩]

[೩೪]

[೩೫]

[೩೬]

[೩೭]

[೩೮]

[೩೯]

[೪೦]

[೪೧]

[೪೨]

[೪೩]

[೪೪]

[೪೫]

[೪೬]

[೪೭]

[೪೮]

[೪೯]

[೫೦]

[೫೧]

[೫೨]

[೫೩]

[೫೪]

[೫೫]

[೫೬]

[೫೭]

[೫೮]

[೫೯]

[೬೦]

[೬೧]

[೬೨]

[೬೩]

[೬೪]

[೬೫]

[೬೬]

[೬೭]

[೬೮]

[೬೯]

[೭೦]

[೭೧]

[೭೨]

[೭೩]

[೭೪]

[೭೫]

[೭೬]

[೭೭]

[೭೮]

[೭೯]

[೮೦]

[೮೧]

[೮೨]

[೮೩]

[೮೪]

[೮೫]

[೮೬]

v t e Romanticism
Countries	Denmark England (literature) France (literature) Germany Norway Poland Russia (literature) Scotland
Movements	Bohemianism Counter-Enlightenment Düsseldorf School Gesamtkunstwerk Gothic Revival (architecture) Hudson River School Nazarene movement Ossian Romantic nationalism Transcendentalism Wallenrodism
Writers	Andersen A. v. Arnim B. v. Arnim Barbauld Batyushkov Beer Bertrand Blake Botev Brentano Bryant Burns Byron Chateaubriand Clare Coleridge Cooper De Quincey Dias Dumas Eichendorff Emerson Espronceda Foscolo Garrett Gautier Goethe Grimm Brothers Hauff Hawthorne Heine Heliade Herculano Hoffmann Hölderlin Hugo Irving Jean Paul Karamzin Keats Kleist Krasiński Lamartine Larra Leopardi Lermontov Mácha Magalhães Malczewski Manzoni Mickiewicz Musset Nerval Nodier Norwid Novalis Oehlenschläger Poe Polidori Potocki Prešeren Pushkin Schiller Schwab Scott M. Shelley P. B. Shelley Shevchenko Słowacki de Staël Stendhal Tieck Uhland Wordsworth Zhukovsky Zorrilla
Music	Adam Alkan Auber Beethoven Bellini Berlioz Bertin Berwald Chopin Félicien David Ferdinand David Donizetti Field Franck Franz Glinka Halévy Kalkbrenner Liszt Loewe Marschner Masarnau Méhul Fanny Mendelssohn Felix Mendelssohn Méreaux Meyerbeer Moniuszko Moscheles Niedermeyer Paganini Prudent Reicha Rossini Rubinstein Schubert Clara Schumann Robert Schumann Smetana Sor Spohr Spontini Thalberg Verdi Voříšek Wagner Weber
Theologians and philosophers	Chaadayev Coleridge Feuerbach Fichte Goethe Hegel Müller Rousseau Schiller A. Schlegel F. Schlegel Schopenhauer Schleiermacher Tieck Wackenroder
Visual artists	Aivazovsky Bierstadt Blake Bryullov Church Constable Cole Corot Dahl Delacroix Friedrich Fuseli Géricault Głowacki Goya Gude Hayez Leutze Martin Michałowski Palmer Runge Turner Veit Ward Wiertz
« Age of Enlightenment Realism »

Persondata
Name	Blake, William
Alternative names
Short description	Poet, Painter, Printmaker
Date of birth	28 November 1757
Place of birth	London, England
Date of death	12 August 1827
Place of death	London, England