ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪ, ಮಣಿಪಾಲ

ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪ(ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್)ವನ್ನು ೧೯೭೦- ೮೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಾಲದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಣಿಪಾಲದಲ್ಲಿದೆ. ಹಸ್ತ ಶಿಲ್ಪ ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್(ಪಾರಂಪರಿಕ ಗ್ರಾಮ) ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಅನ್ನು ಹಸ್ತ ಶಿಲ್ಪ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಸ್ಥಾಪಕ ವಿಜಯನಾಥ ಶೆಣೈ. ಇದೊಂದು ಲಾಭರಹಿತ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದತ್ತಿ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಆಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಕಲೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೆ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರಚಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಾಗಿದೆ.

ಹಿನ್ನೆಲೆ

ವಿಜಯನಾಥ ಶೆಣೈ ಅವರು ಜೂನ್ ೩, ೧೯೩೪ ರಂದು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಬ್ಯಾಂಕ್ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಅವರು ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದ ವಾತಾವರಣ ಹಾಗೂ ಅವರು ಜನಿಸಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಟ್ಟಣದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ಶೆಣೈ ಅವರು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಮುಂದಾದಾಗ, ಮೊದಲು ಅವರು ಛಿದ್ರಗೊಂಡ ಮನೆಗಳ ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಮನೆ ಹಸ್ತ ಶಿಲ್ಪ ಹೆರಿಟೇಜ್ ಮನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಬಳಸಿದರು. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸಾಮರಸ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹಳೆಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಹೇಗೆ ಬಳಸಬಹುದು ಎಂಬುದರ ಭೌತಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಮನೆಯಾಯಿತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಮನೆಗಳನ್ನು ನೆಲಸಮಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ಕಂಡಾಗ ಅವರು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಪರಂಪರೆಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಕೊಂಡರು. ತಮಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾದಾಗ, ಇವುಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಮೂಲ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಅವುಗಳನ್ನು ಮಣಿಪಾಲದಲ್ಲಿ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲು ತುಂಡು ತುಂಡಾಗಿ ಸ್ಥಳಾಂತರ ಮಾಡಿದರು.

ಹೀಗಾಗಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಹಸ್ತ ಶಿಲ್ಪ ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಹೊಸದಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು ಮಣಿಪಾಲದಲ್ಲಿ ತೆರೆದ ಗಾಳಿಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣದ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ನಾರ್ವೆ, ಫಿನ್ಲೆಂಡ್ ಹಾಗೂ ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್ ಸರ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಇಲಾಖೆಯಿಂದಲೂ ಸಹಕಾರ ಸಿಕ್ಕಿದೆ.

ಇದು ಹಲವಾರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮನೆಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲೆ, ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳು, ಜವಳಿ, ಪಾತ್ರೆಗಳು, ಉಪಕರಣಗಳು, ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳು, ಆಟಿಕೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅನೇಕ ಶೈಲಿಯ ಕಲಾಕೃತಿ, ಚಿತ್ರಗಳ ಛಾಯಾಂಕಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವಿಜಯನಾಥ ಶೆಣೈ ಅವರು ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಅನೇಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಾಚೀನ, ಸ್ಥಳೀಯ ಶೈಲಿಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಯುವಕರ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅವರು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರು.

ಪ್ರವೇಶ ಸಮಯ

ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪ ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್‌, ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ೧೦:೦೦ ರಿಂದ ಸಂಜೆ ೫:೦೦ ರವರೆಗೆ ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ತೆರೆದಿರುತ್ತದೆ.

ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕ

ಈ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ವಯಸ್ಕರು ಹಾಗೂ ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ರೂ. ೩೦೦ ಹಾಗೂ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ರೂ. ೧೫೦ ಪ್ರವೇಶ ಶುಲ್ಕ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿನ ರಚನೆಗಳು

ಮಿಯಾರ್ ಮನೆ, ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ

೧. ಮಿಯಾರ್ ಮನೆ(೧೮೫೬)

ಈ ರಚನೆಯು ಹಿಂದಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೃಷಿಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮನೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಪ್ರವೇಶ(ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಚಾವಡಿ) ದ್ವಾರವಾಗಿದೆ. ಈ ಮನೆಯು ಈ ಪ್ರದೇಶದ(ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ, ಉಡುಪಿ) ಎಲ್ಲಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದರೂ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಯುಗದ ಪ್ರಭಾವವು ಹಿಂಭಾಗದ ಬಾಲ್ಕನಿಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹಸ್ತ ಶಿಲ್ಪ(ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್‌)ಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯದ್ವಾರವಾಗಿದ್ದು, ಕಚೇರಿ, ಟಿಕೆಟಿಂಗ್ ಕೊಠಡಿ, ಕಣ್ಗಾವಲು ಮಾನಿಟರ್, ಪ್ಯಾನಲ್ ರೂಮ್ ಮುಂತಾದ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಮನೆಯು ಮರುಬಳಕೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.

ಇದರ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಬಾಗಿಲಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಯೋಗಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮಿ (ಸಮೃದ್ಧಿಯ ದೇವತೆ) ಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೆತ್ತನೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಮನೆಯ ಒಳಭಾಗ ಹಾಗೂ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಜುಗ್ಲಿಸ್ ಅಥವಾ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಜಗುಲಿಯಿದೆ. ಮನೆಯು ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯದ ಬಾಲ್ಕನಿ ಹಾಗೂ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಫ್ಲೂಟೆಡ್ ಕಾಲಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕೈಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಗ್ರಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬಾಲ್ಕನಿಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿದೆ.

---

೨. ಶೃಂಗೇರಿ ಮನೆ(೧೮೫೬)

ಕರ್ನಾಟಕದ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶೃಂಗೇರಿಯು ಶಾರದಾಂಬೆಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯಾತ್ರಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದರ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಏಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆದಿ ಶಂಕರರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅದೇ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ದೇವಾಲಯವೂ ಇದೆ. ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು, ಭಕ್ತರು ಹಾಗೂ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಪ್ರತಿದಿನ ಶೃಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಇದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.

೧೮೫೬ ರಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದ ಈ ಶೃಂಗೇರಿ ಮನೆಯು ನೆಲ ಅಂತಸ್ತಿನಲ್ಲಿ ಪೆವಿಲಿಯನ್ ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದ ರಸ್ತೆ/ಮಾರ್ಗದ ಮೇಲಿರುವ ಮೊದಲ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾಲರಿಯನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ಮತ್ತು "ಫಾರ್ಮ್ ಫಾಲೋಸ್ ಫಂಕ್ಷನ್" ಎಂಬ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಮಲೆನಾಡು ಪ್ರದೇಶದ ಅರ್ಚಕರ ಮನೆಯಾಗಿದೆ. ಮನೆಯ ಚಾವಡಿಯಲ್ಲಿ ಎಣ್ಣೆ ದೀಪದ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡ್‌ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಮಿಕ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಚಕರ ಅಧ್ಯಯನ ಟೇಬಲ್, ಮರದ ಸರಪಳಿ, ತೊಟ್ಟಿಲು ಮತ್ತು ಶೇಖರಣಾ ಮೇಲಂತಸ್ತನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಡುಗೆ ಕೋಣೆ ಮತ್ತು ಪೂಜಾ ಕೊಠಡಿಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದು, ಮರದ, ತಾಮ್ರದ ಪಾತ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗ್ರಾನೈಟ್ ಅಡಿಗೆ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮನೆಯೊಳಗೆ ೫ ಮಂಟಪವಿರುವ ಪೂಜಾ ಕೊಠಡಿ ಹಾಗೂ ಹೋಮಕುಂಡದ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಮನೆಯ ಹೊರಗಿನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಂತಕವಚ ಹಾಗೂ ಜರ್ಮನ್ ದೀಪವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.

---

೩. ಮುಧೋಳ ಅರಮನೆಯ ದರ್ಬಾರ್ ಹಾಲ್(೧೮೧೬)

ಮುಧೋಳ ಅರಮನೆ

೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಈ ದರ್ಬಾರ್ ಹಾಲ್ ಬಾಗಲಕೋಟೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಘೋರ್ಪಡೆಯ ಮರಾಠ ಆಡಳಿತ ಕುಲದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಇದೇ ರೀತಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ತೇಗದ ಮರದಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮುಧೋಳದ ರಾಜರು ಈ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ದರ್ಬಾರ್ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ದರ್ಬಾರ್ ಹಾಲ್‌ನ ಅಂಗಳವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೊದಲು ಪಾದಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ಹಾಲ್‌ನ ಎದುರು ನೀರಿನ ತೊಟ್ಟಿಯಿದೆ. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಕೆತ್ತನೆಗಳು ರಾಯಲ್ ಲಾಂಛನದ ಜೊತೆಗೆ ಮುಧೋಳದ ನಾಯಿಗಳ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯ ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಮುಧೋಳ ರಾಜಮನೆತನದವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮರದ ಫಾಲ್ಸ್ ಸೀಲಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಮೋಟಿಫ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ತರಕಾರಿ ವರ್ಣದ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮನೆಯೊಳಗೆ ರಾಜಮನೆತನದ ಪುರುಷರು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಯಲ್ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ಮೆನೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ರಾಣಿಯರು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಧೋಲಿಯನ್ನು ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

---

೪. ಪೇಶ್ವ ವಾಡಾ

'ವಾಡಾ'ಗಳು ಪೇಶ್ವೆಗಳ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡ ಮರಾಠ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ವಸತಿ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರಾಜಮನೆತನದ ರಚನೆಗಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಜೊತೆಗೆ ಮರಾಠರ ಕೆಲವು ದೇಶೀಯ ರಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಹಲವಾರು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಪೇಶ್ವೆ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ವಿಕಸನಗೊಳಿಸಲು ಈ ವಾಡಾವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಹು ಕೋಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬೃಹತ್ ಮಹಲುಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ವಾಡಾದ ರಚನೆಯು ಮೊದಲು ಪೇಶ್ವಾ ವಾಡದ ಮುಂಭಾಗದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕುಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ವಾಡಾದ ಉಳಿದ ಭಾಗವು ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಕುಸಿದಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ಸಾಧಾರಣ ಗಾತ್ರದ ಒಂದೇ ಅಂತಸ್ತಿನ ರಚನೆಯ ಮುಂಭಾಗವು ಅದರ ಉಳಿದಿರುವ ಏಕೈಕ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಹಸ್ತ ಶಿಲ್ಪ ಟ್ರಸ್ಟ್ ತನ್ನ ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್ನಲ್ಲಿ ಅದರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ವಾಡಾವು ಮರದ ಕೆತ್ತನೆ ಹಾಗೂ ಜಾಲಿ ಕಿಟಕಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

---

೫. ಬಜಾರ್ ಬೀದಿ

ಇದು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಈ ಬೀದಿಯು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ:

೧.ಸಾಬೂನು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಗೃಹೋಪಯೋಗಿ ವಸ್ತುಗಳು

೨. ಚೀನಾದ ಜಾರುಗಳು

೩. ಲೋಹದ ಅಡಿಗೆ ಸಾಮಾಗ್ರಿಗಳು

೪. ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ಹಿತ್ತಾಳೆಯ ಪಾತ್ರೆಗಳು

೫. ಕಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರೆಗಳು - ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆರ್ದ್ರ ಗ್ರೈಂಡರ್ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಒಣ ಗಿರಣಿಗಳು

೬. ಸೆರಾಮಿಕ್ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ ಜಾಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಲವು ವಿನ್ಯಾಸದ ವೈನ್(ಮದ್ಯ) ಜಾಡಿಗಳು

೭. ಬಾವಿ ನೀರು, ಹೆಂಡ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಡಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಡಿಗಳು

೮. ಮಾದರಿ ಮತ್ತು ಮೋಲ್ಡಿಂಗ್(ಅಚ್ಚು) ಶಾಪ್

೯. ಸೋಡಾ ಅಂಗಡಿ

೧೦. ಶಿಲ್ಪಿಗಳ ಅಂಗಡಿ.

---

೬. ಕಮಲ್ ಮಹಲ್, ಕುಕನೂರ್(೧೩೪೧)

ರಾಜಮನೆತನದ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಈ ರಚನೆಯು ವಿಜಯನಗರ ಪೂರ್ವ ಯುಗದ ಏಕೈಕ ಮರದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ. ಒಳಗೆ ಹತ್ತು ಪದರಗಳ ಮರದ ಜೋಡಣೆಯನ್ನು ಕಂಬ ಮುಕ್ತ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹೊಂದಲು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಸೇನಾ ಕಮಾಂಡರ್‌ನ ಖಾಸಗಿ ಕೊಠಡಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಪೋಷಿತವಾದ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿನ ಮುಂಚೂಣಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮರುಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಕಿನ್ನಾಳ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಗೋಡೆಯ ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ತಂಜಾವೂರು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಇವೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಮರದ ಘಟಕಗಳು ಅವುಗಳ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ಫಾಸ್ಟೆನರ್‌ಗಳಿಲ್ಲದೆ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಈ ಮಹಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಟ್ರೆಲ್ಲಿಸ್ ಕಿಟಕಿಗಳು ಬೆಳಕನ್ನು ಸೋಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ವಾತಾಯನವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.

---

೭. ಡೆಕ್ಕನಿ ನವಾಬ್ ಮಹಲ್(೧೯೧೨)

ನವಾಬರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈ ವಸತಿ ರಚನೆಯು ರಾಜಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪುರುಷರ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ೧೧೦ ವರ್ಷಗಳ ಪುರಾತನವಾದ ಬರೀದ್ ಶಾಹೀ ಮನೆತನದ ಹುಮನಾಬಾದದ ನವಾಬನಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮಹಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮಹಲ್‌ನ ಕೇಂದ್ರ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಪುರುಷರು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನಿಂದ ಹಾಗೂ ಮಹಿಳೆಯರು ಮೇಲಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಬಾಲ್ಕನಿಯಿಂದ ವೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ಮಹಲ್‌ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ಜಿಯನ್ ಬಣ್ಣದ ಗಾಜಿನ ಕಿಟಕಿಗಳಿವೆ. ಜರ್ಮನ್ ಫ್ಲೋರಿಂಗ್ ಟೈಲ್ಸ್, ಆಂಗ್ಲರ ಎರಕಹೊಯ್ದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಮೆಟ್ಟಿಲು, ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಟ್ರೋಫಿಗಳು ಹಾಗೂ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದ ಬಿದ್ರಿ ಕಲೆ ಮುಂತಾದ ಕಲಾಕೃತಿಗಳಿಂದ ಈ ಮಹಲ್ ರಚಿತವಾಗಿದೆ.

---

೮. ಮಂಗಳೂರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ ನಿವಾಸ(೧೮೮೬)

ಈ ಮನೆಯು ಮಂಗಳೂರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದ್ದು, ೧೩೫ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟಿನ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಷನರಿಗಳು ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಎರಡೂ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ತಂದಂತಹ ರೋಮನ್ ಗೋಥಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಿಂದ ಈ ಮನೆಯು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ.

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜಗುಲಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ಮುಂಭಾಗದ ಮುಖಮಂಟಪ, ಆಧುನಿಕ ಅಡುಗೆಮನೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಉದಾಹರಣೆ, ಬಲಿಪೀಠದಂತಹ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಿಹ್ನೆಗಳು, ಟೆರಾಕೋಟಾದಲ್ಲಿ ಯೇಸುಕ್ರಿಸ್ತನ ಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಲಾಂಛನ, ಟೆರಾಕೋಟಾ ಸ್ತಂಭಗಳಿರುವ ವರಾಂಡ(ಜಗುಲಿ) ಇವೆಲ್ಲವನ್ನು ಈ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ.

---

೯. ಬುಡಕಟ್ಟು ಕಲೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ(ಮ್ಯೂಸಿಯಂ)-ಬಸ್ತಾರ್

'ಬಸ್ತಾರ್' ಭಾರತದ ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ. ಬಸ್ತಾರ್ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೆಂದರೆ ಗೊಂಡರು, ಅಭುಜ್ ಮಾರಿಯಾ ಮತ್ತು ಭಟ್ರ. ಬಸ್ತಾರ್‌ನ ಧೋಕ್ರಾ ಕಲೆಯು ಕಳೆದುಹೋದ ಮೇಣದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಲೋಹಶಾಸ್ತ್ರದ ಕಲಾಕೃತಿಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ಮಿಶ್ರಲೋಹದ ಎರಕದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿನ ಮರದ ಮುಖವಾಡಗಳು ಮತ್ತು ಧೋಕ್ರಾ ಲೋಹದ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಇವು ಕೆಲವು ಬಸ್ತಾರ್‌ನ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದವರ ಮಾದರಿ ಕರಕುಶಲ ಕಾರ್ಯಗಳಾಗಿವೆ. ಇದು ಅನೇಕ ಗಾತ್ರದ ಮರದ ಮುಖವಾಡಗಳು ಹಾಗೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ದೇವರುಗಳ ಲೋಹದ ಸಾಮಾನಿನ ವಿಗ್ರಹ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

---

೧೦. ಜಾನಪದ ದೇವತೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ(ಮ್ಯೂಸಿಯಂ)

ಈ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯವು ಹಲವಾರು ದೇವತೆಗಳ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ ಮರುಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳಾಗಿವೆ: ೧. ಗರಡಿ ಮನೆ

ಈ ರಚನೆಯು ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ(ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ, ಉಡುಪಿ) ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಲವಾರು ಗ್ರಾಮಗಳ ಗ್ರಾಮಾಂತರದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ‘ಗರಡಿ ಮನೆ’ ಎಂಬ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾದರಿಯ ಮರುಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ದೇವರುಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲು ಈ ರೀತಿಯ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಮ/ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳು ಅಥವಾ ಜನ ಪದರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.

೨. ಅಡ್ಕತ್ತಾಯ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ

ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮರುಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸುವ ಜಾನಪದ ದೇವತೆಯ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ.

೩. ನಾಗಬನ

ನಾಗಬನ ಅಥವಾ ಸರ್ಪ ದೇವಾಲಯವು ಒಂದು ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ನಾಗದೇವತೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾದ ಹಾಗೂ ಪೂಜಿಸುವ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.

೪. ನಂದಿಕೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ

ಈ ದೇಗುಲವು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಂಡೆಯ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ಮೂಲಕ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭೂತಾಕೃತಿಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭೂತವು ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಭೂತಕಾಲವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಇದು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳು ತಪ್ಪಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಿದಂತೆ ಆತ್ಮ ಅಥವಾ ದೆವ್ವದ ಅರ್ಥವಲ್ಲ. ಈ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ- ೧. ಪ್ರಕೃತಿ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ೨. ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದ ವೀರರು- ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಅನುಕರಣೀಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಜನರು, ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಸವಾಲು ಹಾಕಿ ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದ ಜನರು. ೩. ಸಾಧಕರು ಅಥವಾ ಅನ್ವೇಷಕರು, ಪ್ರಬುದ್ಧ ಆತ್ಮಗಳು, ಅವರ ಉಳಿದ ಶಕ್ತಿಗಳು ಇನ್ನೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ೪. ಗಣಗಳು ಅಥವಾ ಭಗವಾನ್ ಶಿವನ ಪರಿಚಾರಕರು. ೫. ಫಲವತ್ತತೆಯ ದೇವತೆಯಂತಹ ಮಾತೃದೇವತೆ ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ವಯಸ್ಸು ೧೫೦ ವರ್ಷದಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೧೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಂದಿಕೇಶ್ವರ ಅಥವಾ ಭಗವಾನ್ ಶಿವನ ಪರಿಚಾರಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಬುಲ್(ಎತ್ತು) ದೇವರು ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯಾಗಿದೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಹಿಂದಿನ ಮೂಲಮಾದರಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಗುಂಪನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

---

೧೧. ವಿಷ್ಣು ಮಂದಿರ(೧೮ ನೇ ಶತಮಾನ)

ಮೂರು ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಕಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಸಾಧಾರಣ ಗಾತ್ರದ ದೇವಾಲಯದ ರಚನೆಯನ್ನು ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೊರಸೂಸುವ ಬ್ರಾಕೆಟ್‌ಗಳ ರಚನಾತ್ಮಕ ಬೆಂಬಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹೊಂದಿದೆ.

---

೧೨. ಹಂಗಾರಕಟ್ಟೆ ಬನ್ಸಾಲೆ ಮನೆ(೧೮೨೫)

'ಬನ್ಸಾಲೆ ಮನೆ' ಎನ್ನುವುದು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಲವಾರು ಕರಾವಳಿ ಬಂದರು ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ನಿವಾಸವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರಚನೆಯು ಬಂದರು ಪಟ್ಟಣ ಹಂಗಾರಕಟ್ಟೆಯಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ನದಿಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಸೇತುವೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಹೆದ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹಾಕಿದ ನಂತರ ಅದು ತನ್ನ ಪ್ರಸ್ತುತತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಜಲಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಿ, ಮಸಾಲೆಗಳು, ಉಪ್ಪು ಮುಂತಾದ ವಿವಿಧ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಒಳನಾಡಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ನದಿ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ದೋಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕರಾವಳಿಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಸಾಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಮರದ ನೌಕಾಯಾನ ಹಡಗುಗಳಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಮಾರ್ಗದ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದ ವಿವಿಧ ಬಂದರು ಪಟ್ಟಣಗಳಿಗೆ ರವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಮೂರು ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ವ್ಯಾಪಾರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಂಗಾರಕಟ್ಟೆ ಬನ್ಸಾಲೆ ಮನೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಗ್ರಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮುಂಭಾಗದ ಎರಡು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸರಕುಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಣೆಯು ಅಂಗಳದ ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ನಿವಾಸದ ಮೇಲಿರುವ ಮೊದಲ ಮಹಡಿಯ ಸಭಾಂಗಣವು ದೂರದ ದೇಶಗಳಿಂದ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ನಿವಾಸದೊಳಗೆ ವಿವಿಧ ಶೇಖರಣಾ ಪಾತ್ರೆಗಳು, ತೂಕದ ಮಾಪಕಗಳು ಮತ್ತು ಲೋಹ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ತೂಕದ ಕಲ್ಲು ಹಾಗೂ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೋಣಿಗಳಿವೆ.

---

೧೩.ವೀರ ಶೈವ ಜಂಗಮ ಮಠ(೧೬ ನೇ ಶತಮಾನ)

ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಸವೇಶ್ವರನ ಆಗಮನದೊಂದಿಗೆ ಈ ವೀರ ಶೈವ ಜಂಗಮ ಮಠವು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮವು ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಶಿವ ಶರಣರು ಮತ್ತು ಜಂಗಮರು(ಅಲೆದಾಡುವ ಜಂಗಮರು ಅಥವಾ ಗುರುಗಳು) ಈ ಧರ್ಮದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ತತ್ವವನ್ನು ಬೋಧಿಸಲು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು. ಈ ಧರ್ಮದ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಜಂಗಮಮುತ್ತುಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮಠಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಜಂಗಮರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಯಾಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಬಿಡಾರ ಹೂಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಈ ಮಠಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲವು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರವಚನಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ.

ಪುಚ್ಚಮೊಗರುನಲ್ಲಿರುವ ಈ ಜಂಗಮ ಮಠವು ಹದಿನಾರನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮಠದ ಒಳಗೆ ಶಿವನ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಅದರಂತೆಯೇ ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿರುವ ಈ ಮಠವೂ ಶಿವನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಈ ಮಠದ ಮುಖ್ಯ ಸಭಾಂಗಣದ ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಮೆರವಣಿಗೆಗೆ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ದರ್ಶಕರನ್ನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ‘ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ'ಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ಸಭಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಶಿವ ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಬಾಗಿಲಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಎದುರುಗಡೆ ನಂದಿಯ ಮೂರ್ತಿಯಿದೆ.

---

೧೪. ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರ(೧೭೦೫)

ಇದು ರಾಮಚಂದ್ರಾಪುರ ಮಠದಲ್ಲಿರುವ ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರದ ಪುನಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮಠಕ್ಕೆ ಸಮುದಾಯದ ಜನರು ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸದಸ್ಯರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಮಠಾಧೀಶರು ಇರುವಾಗ ಅವರ ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮನಗಂಡ ಮಠದ ಮಠಾಧೀಶರು ಸುಮಾರು ೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮಠದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಸತಿ ಗೃಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ಗುರು ನಿವಾಸ (ಮಠಾಧೀಶರ ನಿವಾಸ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಮಠಾಧೀಶರು ತಮ್ಮ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ, ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಸಂದರ್ಶಕ ವಿದ್ವಾಂಸರೊಂದಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿದ್ದರು. ಈ ವಿದ್ಯಾಮಂದಿರವನ್ನು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮರುನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ರಾಮಚಂದ್ರಾಪುರ ಮಠದ ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರವು ಧ್ಯಾನ ಕೊಠಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಮಠದ ದೇವರನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೇಲ್ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊರವಲಯದ ಪಂಡಿತರೊಂದಿಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

---

೧೫. ಕುಂಜೂರ್ ಚೌಕಿ ಮನೆ(೧೮೧೬)

ಕುಂಜೂರ್ ಚೌಕಿ ಮನೆಯನ್ನು ಹದಿನೈದನೇ ಶತಮಾನದ 'ಮನುಷ್ಯಾಲಯ ಚಂದ್ರಿಕಾ' ಎಂಬ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಕೇರಳದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ೨೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮನೆಯಾಗಿದೆ. ರಚನೆಯ ಯೋಜನೆಯು ಮಂಡಲ ಅಥವಾ ಗ್ರಿಡ್ ಅನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಂಗಣಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವಂತೆ ಮಂಡಲದ ಮಧ್ಯಭಾಗವನ್ನು ತೆರೆದಿರುವ ಅಥವಾ ನಿರ್ಮಿಸದಿರುವ ಪ್ರಧಾನ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಇದು ಅಂಗಳ ಅಥವಾ ಚೌಕಿ/ತೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬಾಳೆ ಎಲೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಹೋಲುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗೋಡೆಯ ವಿನ್ಯಾಸವಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಡುಗೆಮನೆಯ ಮೇಲಿರುವ ಮೂಲೆಯ ಕೋಣೆ(ಕಾರ್ನರ್ ರೂಮ್) ಹಾಳಾಗುವ ವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಕೋಣೆ(ಸ್ಟೋರ್ ರೂಮ್)ಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೆಳಗಿನ ಅಡುಗೆಮನೆಯಿಂದ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ಹೊಗೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಮನೆಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಡುಗೆ ಕೋಣೆ, ನೈವೇದ್ಯ ಕೊಠಡಿ ಹಾಗೂ ವಿವಿಧ ಹೂವುಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವಿರುವ ಸೀಲಿಂಗ್‌ ಜೊತೆಗೆ ಶೇಖರಣಾ ಕೊಠಡಿ(ಕಣಜವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋಣೆಯ ಒಳಗಿರುವ ಕೋಣೆ)ಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

---

೧೬. ಭಟ್ಕಳ ನವಾಯತ್ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಮನೆ(೧೮೦೫)

ಭಟ್ಕಳವು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉತ್ತರದ ಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ನವಾಯತ್ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದು, ಪಟ್ಟಣದ ಹಳೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮನೆಯನ್ನು ಸುಮಾರು ೨೧೫ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಮನೆಯ ಮುಖ್ಯ ಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಅರೇಬಿಕ್ ಕ್ಯಾಲಿಗ್ರಫಿಯ ಸಂಕೀರ್ಣ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ. ಕಿಟಕಿಯ ಹಂದರಗಳು, ಬಣ್ಣದ ಕನ್ನಡಕ, ಮನೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಾತ್ರೆ ವಸ್ತುಗಳು, ಅಡುಗೆಮನೆ ಹಾಗೂ ನವಾಯತ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ವಿವಿಧ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಈ ಮನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿವೆ.

---

೧೭. ವಡೇರಹೋಬಳಿ ಮನೆ(೧೭೦೫)

'ವಡೇರಹೋಬಳಿ ಮನೆ' ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಕೋಣಿ ಕಾರಂತರಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಸುಮಾರು ೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಕಾರಂತರು ಕುಂದಾಪುರ ಮತ್ತು ಬಸ್ರೂರು ನಡುವೆ ಇರುವ ಕೋಣಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ ಹಿಡುವಳಿ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ವಡೇರಹೋಬಳಿ ಮನೆಯು ಆಯತಾಕಾರದ ಬ್ಲಾಕ್ ಆಗಿದ್ದು, ಮನೆಯ ಎರಡೂ ಮುಖಗಳ ಮೇಲೆ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಚಲಿಸುವ ಎರಡು ಹಂತದ ಜಗುಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಮನೆಯು ತನ್ನ ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಕಾವಿ ಕಲೆ(ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಲಂಕಾರಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ರೆಡ್ ಆಕ್ಸೈಡ್ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು)ಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.

---

೧೮. ಅಂಗಡಿಗಳ ಓಣಿ

ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ:

೧. ಚಮ್ಮಾರನ ಅಂಗಡಿ

೨. ಒಲೆ ದುರಸ್ತಿ ಅಂಗಡಿ

೩. ಆಯುರ್ವೇದ ಪಂಡಿತರ ಅಂಗಡಿ

೪. ಸೈಕಲ್ ರಿಪೇರಿ ಅಂಗಡಿ

೫. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮಳಿಗೆ

೬. ಬೆರಳಚ್ಚು ಯಂತ್ರಗಳು(ಟೈಪ್ ರೈಟರ್‌ಗಳು) ಮತ್ತು ಸೈಕ್ಲೋಸ್ಟೈಲ್

೭. ನೇಕಾರರ ಅಂಗಡಿ

೮. ಕುಂಬಾರರ] ಅಂಗಡಿ

೯. ಗ್ಯಾಸ್‌ಲೈಟ್(ಅನಿಲದೀಪ) ಅಂಗಡಿ

೧೦. ಲಾಂಡ್ರಿ - ಡ್ರೈ ಕ್ಲೀನರ್ ಅಂಗಡಿ

೧೧. ಕೈಗಡಿಯಾರದ(ವಾಚ್) ರಿಪೇರಿ ಅಂಗಡಿ

೧೨. ಬಳೆಗಳ ಅಂಗಡಿ

೧೩. ಹಲವು ವಿನ್ಯಾಸದ ಬೀಗಗಳು

೧೪. ಛತ್ರಿ ದುರಸ್ತಿ

೧೫. ಫೋಟೋ ಫ್ರೇಮ್ ರಿಪೇರಿ

೧೬. ಅಕ್ಕಸಾಲಿಗ(ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್) ಅಂಗಡಿ

೧೭. ಕೈಮಗ್ಗ ನೇಕಾರರ ಅಂಗಡಿ

೧೮. ಲಲಿತಕಲೆಗಳ ಮಳಿಗೆ

೧೯. ಹಾಸಿಗೆ ತಯಾರಕರ ಅಂಗಡಿ

೨೦. ಕತ್ತಿ/ಚಾಕುಗಳನ್ನು ಹರಿತ ಮಾಡುವ ಅಂಗಡಿ

೨೧. ಬೆಲ್ಲ ತಯಾರಿಸುವ ಘಟಕ

೨೨. ಎಣ್ಣೆ ಮಿಲ್

ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಬಿಸಿದ್ದ 'ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಷನ್ ಎಲಿಮೆಂಟರಿ ಶಾಲೆ( ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ)'ಯ ತುಣುಕು ಇಲ್ಲಿದೆ.

---

೧೯. ಯೆರುಕೋಣೆ ಮನೆ(೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ)

ಯೆರುಕೋಣೆ ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಒಂದು ಗ್ರಾಮವಾಗಿದ್ದು, ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಕೃಷಿ ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ತರಕಾರಿ ತೋಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳ ವಿಘಟನೆ ಮತ್ತು ನಗರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುವಿಕೆ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರ ಕಾರಣದಿಂದ ಮೇನರ್ ಹೌಸ್‌ನ ಸಣ್ಣ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗೆ 'ಯೆರುಕೋಣೆ ಹೌಸ್' ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಮನೆಯು ಮುಖ್ಯ ಬಾಗಿಲುಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಬಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

---

೨೦. ಹರ್ಕೂರು ಒಳಗಿನಮನೆ(೧೬೦೫)

ಹರ್ಕೂರು ಒಳಗಿನಮನೆಯು ಮೂಲತಃ ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಹರ್ಕೂರು ಗ್ರಾಮದ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಯ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ಹೆಸರೇ ಹೇಳುವಂತೆ ಇದು ಒಳಗಿನಮನೆ ಎಂಬರ್ಥವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಹರ್ಕೂರು ಬಂಟ್ ಕುಟುಂಬದ ಮೂಲ ಮನೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಸುಮಾರು ೪೧೫ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮರದ ನೇಗಿಲು ಮುಂತಾದ ವಿವಿಧ ಕೃಷಿ ಉಪಕರಣಗಳು ಹಾಗೂ ಸಲಕರಣೆಗಳಿವೆ. ಪಡಿ ಮಂಚ - ಹುಲ್ಲಿನಿಂದ ಭತ್ತವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಬಳಸುವ ಮಂಚ, 'ಕಂಬಳ(ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುವ ಎಮ್ಮೆಗಳ ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ)'ದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾದ ಪರಿಕರಗಳು, ಪಟ್ಟಾಸ್ – ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಿರಿದಾದ ಮರದ ಶೇಖರಣಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ, ಕಂಚಿನ ಮಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಮರದ ಮಜ್ಜಿಗೆ ಮಂಥನದ ಸಾಮಾಗ್ರಿ, ಅರೆಕಾ ಎಲೆಯ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ, ಮೈಸೂರು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು - ದಶಾವತಾರ (ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ೧೦ ಅವತಾರಗಳು), ಕಾಳಿಘಾಟ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು - ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ, ಗಾಜಿನ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು, ನಿಕ್ರೋಮ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಮಧುಬನಿ ಕಲಾ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ. ಮನೆಯ ಹೊರಗಿನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾರಿದುರ್ಗಿ ದೇಗುಲವಿದೆ. ಇದು ನಾಲ್ಕು ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಮರದ ವಿಗ್ರಹವಾಗಿದೆ.

---

೨೧. ನೆಲ್ಯಾಡಿ ಮನೆ- ಬೈಂದೂರು(೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ)

'ನೆಲ್ಯಾಡಿ'ಯು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ, ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ಬೈಂದೂರು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಗ್ರಾಮ. ಬೈಂದೂರು-ನೆಲ್ಯಾಡಿ ಮನೆಯು, ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಚಾವಡಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಪ್ಯಾಕ್ಟ್ ತೆರೆದ-ಆಕಾಶ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ರಚನೆಗಳು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಂದವು. ಮನೆಯು ಮುಖ್ಯ ಬಾಗಿಲುಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಬಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

---

೨೨. ಅಂಗಡಿಗಳ ಓಣಿಗಳು

ಇದು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಓಣಿಯ ಮುಂದುವರೆದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ-

೧. ವಿವಿಧ ಸಮುದಾಯಗಳ ತೊಟ್ಟಿಲುಗಳು

೨. ನಶ್ಯದ ಕಾರ್ನರ್

೩. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಔಷಧಿಗಳ ಅಂಗಡಿ

೪. ಕಬ್ಬಿನ ಬುಟ್ಟಿಗಳು ಮತ್ತು ತೊಟ್ಟಿಲುಗಳು

೫. ರೇಡಿಯೋ ಅಂಗಡಿ

೬. ಗ್ರಾಮೊಫೋನ್ ಅಂಗಡಿಗಳಿವೆ.

---

೨೩. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು

೧. ರಥ

ರಥ ಚಕ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಮರದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರಥವನ್ನು ಹಗ್ಗದಿಂದ ಕೈಯ್ಯಾರೆ ಓಡಿಸಬಹುದು ಜೊತೆಗೆ ಆನೆಗಳು ಅಥವಾ ಮನುಷ್ಯರೂ ಎಳೆಯಬಹುದು. ರಥೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ರಥಗಳನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ದೇವಾಲಯದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಮಂತ್ರ, ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಪಠಣದೊಂದಿಗೆ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ರಥವು ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹತ್ತಿರದ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದು, ಇದು ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದಿಂದ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಈ ರಥವು, 'ಯಾಲಿ' - ಸಿಂಹದ ಮುಖವು ಅದರ ನಾಲಿಗೆಯನ್ನು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿರುವ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

೨. ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ ದೇಗುಲ

ರಾಕ್ಷಸ ರಕ್ತಬೀಜಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಅವತರಿಸಿದ ದುರ್ಗೆಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯೇ ಈ ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ. ಈ ದೇಗುಲವು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮರುಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

೩. ಭತ್ತದ ಕಣಜ- ಭತ್ತದ ಶೇಖರಣಾ ಕಂಟೈನರ್(ಪಾತ್ರೆ) / ಕೊಟ್ಟಿಗೆ

ಇದು ಭತ್ತ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಕೃಷಿ ಶೇಖರಣಾ ಕಂಟೈನರ್‌ ಆಗಿದ್ದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ರೈತರ ಮನೆಗಳ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಭತ್ತ ಅಥವಾ ಇತರ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ತೇವಾಂಶ, ದಂಶಕಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.

---

೨೪. ಹರಿಹರ ಮಂದಿರ(೧೨೧೬)

ಹರಿಹರ ಮಂದಿರದ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ ರಚನೆಯು ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಇದು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪ ಹೆರಿಟೇಜ್ ವಿಲೇಜ್‌ನ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಹಸ್ತಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಕೊನೆಯ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಮೂಲವು ಸುಮಾರು ೮೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದಿನದ್ದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು 'ಕಾಪಾಲಿಕ' ಎಂಬ ಶೈವ ಪಂಥದಿಂದ ವೀರಭದ್ರನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ತರುವಾಯ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಅಜ್ಞಾತ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಹರಿಹರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಶಿವ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣದ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಛಾವಣಿಗಳ, ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಮುಖ್ಯ ಬಾಗಿಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ.